Ջրմուղ: Մխոցավոր, հեղուկային պոմպ

Հայաստանի տարածքային հիմնախնդիրները 1918-1921 թվականներին

1918 թվականի մայիսի վերջին թուրքական զորքերի դեմ հայ ժողովրդի տարած հաղթանակով կյանքի է կոչվում հայոց անկախ պետականությունը՝ Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը, որը ծնվում է ռազմաքաղաքական և սոցիալ-տնտեսական ծանրագույն պայմաններում: Ներքին կյանքի կարգավորմանը զուգընթաց անհրաժեշտ էր նաև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել մի շարք պետությունների հետ: Պետականության կայացման գործընթացը տեղի է ունենում հայկական մի շարք գավառների (Արցախ, Զանգեզուր, Նախիջևան-Շարուր, Ախալքալաք, Լոռի և այլն), նկատմամբ հարևան պետությունների մշտական ոտնձգությունների, հաճախ նաև ռազմական բախումների պայմաններում: Արցախի և Զանգեզուրի հայության հերոսական պայքարի շնորհիվ այդ երկրամասերը նախ պահպանում են իրենց անկախությունը, ապա մաս կազմում Հայաստանի Հանրապետության:

Գործնական աշխատանք

Հայոց պատմություն,Փետրվարյան ապստամբությունը,դրա հետևանքները

Սովորել  ,իմանալ փետրվարյան ապստամբության պատմական պայմանները,կարողանալ ներկայացնել դրա դրդապատճառները,ընթացքը,հետևանքները:

Հիմքերի և թթուների դասակարգումը:Ստացումը:Քիմիական հատկությունները

 Դասընթացը նախատեսված է 8-րդ դասարանի աշակերտների համար

Պյութագորաս, հետաքրքիր փաստեր և պատմություններ

Հնչյունաբանություն

Ժամանակակաից հայերենում, եթե բառի վերջից ավելանում է նոր բաղադրիչ, ապա շեշտը տեղափոխվում է վերջին ձայնավորի վրա։ Այն հնչյունը, որը կորցնում է շեշտը, կարող է փոխվել կամ սղվել։ Հնչյունի այսպիսի փոփոխությունը, որը պայմանավորված է շեշտի դիրքի փոփոխությամբ, կոչվում է շեշտափոխական հնչյունափոխություն։ Ժամանակակից հայերենում շեշտի դիրքի փոփոխության հետևանքով շեշտը կորցնելիս հիմնականում փոխվում են է(ե), ի, ու, ը ձայնավորները։ Հնչյունափոխվում են նաև ույ, յու, յա երկհնչյունները։

Հնչյունաբանություն

Ժամանակակաից հայերենում, եթե բառի վերջից ավելանում է նոր բաղադրիչ, ապա շեշտը տեղափոխվում է վերջին ձայնավորի վրա։ Այն հնչյունը, որը կորցնում է շեշտը, կարող է փոխվել կամ սղվել։ Հնչյունի այսպիսի փոփոխությունը, որը պայմանավորված է շեշտի դիրքի փոփոխությամբ, կոչվում է շեշտափոխական հնչյունափոխություն։ Ժամանակակից հայերենում շեշտի դիրքի փոփոխության հետևանքով շեշտը կորցնելիս հիմնականում փոխվում են է(ե), ի, ու, ը ձայնավորները։ Հնչյունափոխվում են նաև ույ, յու, յա երկհնչյունները։

Եղիշե Չարենցի Ամբոխները խելագարված պոեմը,11-րդ դասարան

ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑ /1897-1937/Շրջասույթ՝Հարդագողի ճամփորդ<<Ամբոխները խելագարված >>պոեմի գաղափարական բովանդակությունը Բանվորագյուղացիական երկիրը ոչ միայն ռազմի սվիններով ու հրացանների համազարկով, այլև ժողովրդի հոգեկան ուժերի անսանձ խոյանքով ոտքի էր ելել հին աշխարհը կործանելու և նրա փլատակների վրա նորը կառուցելու:Բովանդակ Ռուսաստանը՝ մի ծայրից մյուսը, ապրում էր հեղափոխության ազատարար շնչով:Ոտքի ելած ժողովրդի պայքարը պատկերելու համար Չարենցը դիմեց այդ նշանավոր իրադարձությանը ներդաշնակ հերոսական ասքի ժանրին: Հեղափոխության վիթխարի տարերքն ու վեհությունն արտահայտելու համար գրված <<Ամբոխները խելագարված>> (1919) պոեմը նշանավորեց հայ բանաստեղծության գաղափարական շրջադարձը:Եթե <<Սոմայում>>  հեղափոխությունը ներկայացվում է դիցաբանական հերոսի կերպարանափոխության խորհրդապաշտական պատկերով, ապա այս պոեմում հանդես են գալիս իրական մարդիկ՝քաղաքներից,գյուղերից ու ստեպներից եկած ժողովրդական զանգվածները:  Չարենցի <<ամբոխները>> հեղափոխության վեհ գաղափարներով լուսավորված այն զանգվածներն են, որ ամբողջ էությամբ գիտակցում են իրենց պայքարի ու նպատակների պատմական բովանդակությունը:Պոեմում շարունակ հոլովվող <<ամբոխները խելագարված>> հասկացությունը ուղղակի հակադրությունն է ժողովրդի <<ամբոխ>> հորջորջմամբ նսեմացնելու միտումի,որ տեղ ուներ դարասկզբի անկումային պոեզիայում:Այնպես,ինչպես ժողովուրդն իր էպոսում դրական հերոսներին որակում է Սասնա ծռեր, այդպես էլ Չարենցը իրեն հարազատ մարդկային զանգվածներին բնութագրում է այդ մակդիրով: Ժողովուրդը պոեմում երևում է ոչ միայն հին աշխարհի կործանման սկզբունքը կրողի,այլև կյանքը՝ նոր ու գեղեցիկ հիմունքներով վերակառուցողի դերով:Չարենցը մեծարում է ժողովրդի հեղափոխական կամքը:Նրա դյուցազնական ոգին ու նպատակների պատմական վեհությունը:Ահա պոեմի այն հատվածը, ուր վեհաշունչ-պաթետիկ ոճով բանաստեղծը տալիս է <<խելագարված ամբոխների>> գնահատությունը: Հազար բողբոջ կա կրակոտ, ու արշալույս, ու առավոտ: Նրանց ձգված մկաններում ուժն է նստել խոնավ հողի,- Եթե ուզեն՝արևներին նոր տեմպ կտան ու նոր ուղի… Եթե ուզեն՝ արեգակներ կըշպրտեն երկինքն ի վեր, Եթե ուզեն՝ վայր կբերեն երկինքներից արեգակներ… Եթե ուզեն՝ կամքով արի ու աշխարհի հրով վառված- Ինչեր միայն չեն կատարի ամբոխները խելագարված… Պոեմի կառուցվածքը Չարենցի նպատակը ոչ թե հեղափոխության համայնապատկերը ներկայացնելն էր, այլ նրա համամարդկային բովանդակության բացահայտումը:Հեղափոխությունը, նրա հայացքով, ընդգրկելու է ամբողջ աշխարհը, ծավալվելու է նրա անսահման տարածություններում, հասնելու է տիեզերական ոլորտներ:Պոեմը բացվում է ժողովրդական դյուցազնավեպերի հրովարտակը հիշեցնող դիմումով:Բանաստեղծն իր ողջույնն է հղում աշխարհի բոլոր կողմերի կրակված սրտերին,ազդարարելով պատմության նոր այգաբացը: Հեռու, մոտիկ ընկերներին,-աշխարհներին,արևներին,- Հրանման հոգիներին:- Բոլոր նրանց,ում որ հոգին վառվում է վառ,- Բոլոր նրանց հոգիներին արևավառ,- Կյանքի,մահի այս ամեհի աղջամուղջում՝ Ողջակիզվող հոգիներին-ողջույն ողջույն: Այս դիմում-նախերգանքին հետևում է ժողովրդական զանգվածների նպատակների միասնության միտքը. Արևի տակ իրիկնային,իրիկնային հրով վառված՝ Այդ հին դաշտում կռվում էին ամբոխները խելագարված Քաղաքներից ու գյուղերից, ստեպներից հեռու ու մոտ՝ Եկել էին նրանք նորից՝ հուսավառված ու կրակոտ: Ամբոխների միաձույլ կամքով և հերոսական ոգեշնչումով ծավալվում է ճակատամարտը երկաթուղային կայարանի ու քաղաքի գրավման համար, որի նկարագրությանն են նվիրված պոեմի մյուս մասերը՝4-16-րդ գլուխները:Ահա և <<ամբոխների>> հուժկու ընթացքը դեպի արևը,որով էլ ավարտվում է պոեմը: Աչքերն հառած հեռու-հեռուն կարմիր վառվող արեգակին Արևավառ հեռուներում նրանք արեգակի հրով վառված՝ Հոծ խմբերով հազարանուն, արեգակի հրով վառված՝ Դեպի Արևն էին գնում ամբոխները խելագարված… Պոեմի սյուժեն Հին և նոր աշխարհների ճակատագրական բախումը Չարենցը ցույց է տվել հեղափոխության մի դրվագի բանաստեղծական հզոր ընդհանրացմամբ:Պոեմի սյուժետային հիմքը հեղափոխության դրվագներից մեկն է՝ հին աշխարհը մարմնացնող քաղաքն ու կայարանը գրավելու համար մղված ճակատամարտը: Խենթացած ամբոխները ճակատամարտ են տալիս և գրավում քաղաքը և կայարանը, խորտակելով հին աշխարհի այդ ամրոցները: Պոեմի ոճը <<Ամբոխները խելագարված>> պոեմը ռոմանտիկական ոճի ստեղծագործություն է:Ռոմանտիկական ոճը ժամանակի գրականության բնորոշ հատկանիշն էր: Ժամանակի հերոսապատումն արտահայտելու խնդիր դնելով իր առջև, Չարենցը դիմեց արտահայտչական այնպիսի եղանակների,որոնք համապատասխանում էին հեղափոխության անսանձ տարերքին:Չարենցի պատումի մեջ կարևորագույն դեր ունեն երգի,արևի և մի շարք այլ խորհրդապաշտական կերպարներ:Հին աշխարհը գրոհող հեղափոխության մարտիկների հերոսական ոգին արտահայտելու համար նա հաճախակի դիմում է <<երգի>> կերպարին. <<Ու երգելով կռվում էին ամբոխները խելագարված>>, <<երգ էր կարծես կռիվը այդ>>, <<որպես բազե՝երգը նրա սլանում էր հեռու հեռու>>, <<երգով գրավեցին կայարանը>> և այլն:Բնորոշ է նաև այն, որ այս պոեմում Չարենցը շարունակ օրհներգում է արևը որպես կյանքի նշան: Չարենցի արևապաշտությունը արևի՝արիության, ուժի, վերածնության ժողովրդական պատկերացումից սնվող մեծ զգացմունք է:Պոեմի եզրափակող տողերում Արևը մտնում է հաղթանակած բազմությունների երթը, խորհրդանշելով նրանց հզոր ապագան. Հոծ խմբերով հազարանուն, արեգակի հրով վառված՝ Դեպի Արևն էին գնում ամբոխները խելագարված Ավ. Իսահակյանի <<Աբու-Լալա Մահարի>> պոեմը ևս վերջանում է դեպի արևը գնացող բանաստեղծի կերպարով՝՝ <<Եվ ոսկեփրփուր ծիրանին ուսին Աբու Մահարին, մեծ բանաստեղծը, թռչում էր անդուլ՝ հաղթական ու վեհ, դեպի արևը, անմահ արևը…>>: Երկու դեպքում էլ արև ըմբռնվում է որպես ազատության խորհրդանշան:Բայց եթե Ավ. Իսահակյանի խռովարար հերոսը ազատության գաղափարը իմաստավորում է անհատապաշտորեն,ապա,Չարենցը դրա մեջ դնում է ժողովրդական զանգվածների՝պայքարով նվաճող երջանկության միտքը: Պոեմի լեզուն, պատկերները, ռիթմը Չարենցի հերոսական ասքի ռոմանտիկական ոճի մեջ կարևոր դեր է խաղում նրա ինքնատիպ բառապաշարը:Չարենցը այստեղ ցույց է տալիս բառի՝ հուզական հատկանիշները երևան բերելու մեծ բարպետություն:Նրա գրչի տակ սովորական բառը դառնում է բառ-կերպար, բառ-բնութագրություն, բառ-զգացմունք:Ահա, օրինակ, հետևյալ տողը.<<Իրիկուն էր, հրակարմիր մի իրիկուն>>:Հրակարմիր ածականը այս կապակցության մեջ ոչ միայն հատկանիշ է արտահայտում, այլև՝ գործողություն:Դա բնութագրում է ոչ միայն օրվա տվյալ պահը, այլև՝ ընդհանրապես լարված ու բռնկված ժամանակը:Ավելին, դա նաև արտածում է որոշակի հուզական վերաբերմունք:Չարենցը պոեմում դիմում է այնպիսի ծավալուն մետաֆորական պատկերների, որոնք դառնում են հասարակական կյանքի մեծ երևույթները բնութագրող խորհրդանիշներ:Այդպիսի մեծախորհուրդ մետաֆորներ են մայրամուտն ու արշալույսը, որոնցից առաջինը խորհրդանշում է մեռնող հին աշխարհը, երկրորդը՝ նոր ծագող կյանքը;Պոեմը աչքի է ընկնում նաև ռիթմիկական բազմազանությամբ:Ռիթմի փոփոխությունները կոչված են ցույց տալու հեղափոխության հուժկու ընթացքը:Այսպես,պոեմի երկրորդ գլխում ներկայացված բնանկարը՝իրիկուն, մայրամուտ, ալեծածան արտեր, լայնատարած դաշտ,-այս ամենը սկզբում դիտված են հանդարտ, անշարժ դրության մեջ:Դեռ ամբոխները չկան,իսկ երբ երևում են՝ պոեմի ռիթմն անմիջապես փոխվում է, պատկերը լցվում հողմնային անսանձ տարերքով:      Տնային առաջադրանք  Նոր դասը՝ «Ամբոխները խելագարված» պոեմը, դասագրքից վերլուծական մասը սովորում եք պատմել էջ 163-169. · Կարդում եք բնագիրը  ·  Հայ գրականության տետրերի մեջ գրում եք ի՞նչ են խորհրդանշում արևը, կայարանը, քաղաքը ·Առաջադրանքների կատարման վերջնաժամկետ՝13.04.2020

ԴԵՐԵՆԻԿ ԴԵՄԻՐՃՅԱՆԻ ԿՅԱՆՔԸ ԵՎ ԳՈՐԾԸ