ԿՐԹԱԿԱՆ
ՖՈՐՈՒՄ
ՖՈՐՈՒՄ
ՊԱՇԱՐՆԵՐԻ
ՇՏԵՄԱՐԱՆ
ՇՏԵՄԱՐԱՆ
ՀԵՌԱՎԱՐ
ՈՒՍՈՒՑՈՒՄ
ՈՒՍՈՒՑՈՒՄ
ԻՆՏԵՐԱԿՏԻՎ
ՈՒՍՈՒՑՈՒՄ
ՈՒՍՈՒՑՈՒՄ
ԿԿՏ
ՀԱՄԱԿԱՐԳ
ՀԱՄԱԿԱՐԳ
Ֆրանսիայի Գրենոբլ քաղաքում գործող «Արի պարի քոչարի» նախագծի կազմակերպիչները 2020 թվականի մայիսի 30-ին կրկին հրավիրում են մասնակցելու «Արի պարի քոչարի» խորագրով համահայկական հերթական ֆլեշմոբին: Առաջին անգամ այն իրականացվել է 2018 թվականի մայիսին, մեծ հնչեղություն է ունեցել ու հազարավոր մասնակիցներ Հայաստանում և հայկական սփյուռքի տարբեր գաղթօջախներում: 2019 թվականին ֆլեշմոբին մասնակցել են…
ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության ենթակայությամբ գործող թանգարանների և գրադարանների հետ իրականացվում է «Տնից թանգարան և գրադարան» առցանց ծրագիրը: Կազմակերպությունների կողմից առաջարկվող ծրագրերը մեկտեղված են մեկ ընդհանուր հարթակում, որոնց ծանոթանալու համար անհրաժեշտ է այցելել ֆեյսբուքյան էջի հետևյալ հղումով:
Կից ներկայացվում են այն թանգարանների, գրադարանների ցանկը և ֆեյսբուքյան էջերի հղումները, որոնք ընդգրկված են…
Այս տարվա՝ հոբելյանական Համահայկական մանկապատանեկան նկարչական մրցույթ-փառատոնը չի նախատեսում որևէ նեղ թեմատիկ աշխատանք, այլ նվիրված է Հայոց աշխարհին՝ իր բոլոր հնարավոր դրսևորոմներով. անցյալով, ներկայով, ապագայով, պատմությամբ, արվեստով, գրականությամբ…
Սակայն, կազմակերպիչների համար հատկապես ցանկալի է անդրադարձը հայկական հեքիաթներին, պոեզիային և ազգային տոներին ու ծեսերին:
Վերջնական թեմատիկայի և գաղափարի ընտրությունը վերապահվում է…
Չարենցի ծննդյան 125-ամյակին ընդառաջ, Ե. Չարենցի տուն-թանգարանը կազմակերպում է գրական-ստեղծագործական մրցույթ. հաղթողը կարժանանա մեծն բանաստեղծի ձուլածո մեդալի և դրամական պարգևի:
«Բանք չափաւ» խորագրով գրական-ստեղծագործական մրցույթը կանցկացվի մինչև 2022 թվականը՝ երեք փուլով: Մրցույթի մասնակիցները նախապես կներկայացնեն իրենց ստեղծագործությունները. պոեզիա՝ յոթ բանաստեղծություն, փոքր արձակ՝ երկու նովել, մեկ պատմվածք, երկու էսսե:
Մրցույթի ժյուրիի…
Այս տարի լրանում է Ֆրանկոֆոնիա միջազգային կազմակերպության 50-ամյա հոբելյանը:
Հայաստանում Ֆրանկոֆոնիայի օրերի շրջանակներում իրականացվող լեզվամշակութային միջոցառումներին իր մասնակցությունը կունենա նաև Հովհ. Թումանյանի թանգարանը՝
«Ես կրում եմ ՖՐԱՆԿՈՖՆԻԱ» խորագիրն ունեցող ծրագրով:
Այն տեղի կունենա մարտի 27-ից ապրիլի 4-ը, որին կարող են մասնակցել 10-13 տարեկան երեխաները:
Ծրագրի…
Հ. Թումանյանի թանգարանը մշակել է նոր կրթամշակութային ծրագիր՝ «Ընտանեկան փոստարկղ» խորագրով: Այն դպրոցի կրթական գործունեության ոլորտում թանգարանային մանկավարժության ներդաշնակ և համադրված օրինակ է, որի բովանդակության հիմքում ընկած է բանաստեղծի նամակագրական կապը զավակների հետ, որոնք լավագույնս ներկայացնում են Թումանյանի ընտանեկան արժեհամակարգը: Թումանյան-հայրիկի կերպարը, որպես ուսումնասիրության թեմա, կրթական մեծ պոտենցիալ ունի, այն…
Ղազարոս Աղայանի 180-ամյակի առթիվ Մ. Սարյանի տուն-թանգարանը մշակել է նոր կրթական ծրագիր` «Հիշողություն» բանաստեղծության թեմայով: Ծրագիրը նախատեսված է նախադպրոցական և կրտսեր դպրոցական տարիքի երեխաների համար: Ծրագրի շրջանակում նախատեսվում է ծանոթանալ Աղայանի կենսագրությանը և ստեղծագործությանը, վերլուծել «Հիշողություն» բանաստեղծությունը՝ հարց ու պատասխանի և ընթերցանության միջոցով: Այնուհետև, երեխաները կազմում են «Հիշողություն» բանաստեղծության իրենց…
Առաջատար 6 թատրոնների դերասանները մեկ ներկայացման մեջ. մարտի 3-ին և 4-ին` Հ. Թումանյանի անվան պետական տիկնիկային թատրոնում տեղի կունենա «Ժամացույցի զարկերը» ներկայացման պրեմիերան` ըստ Օսվալդ Զագրադնիկի ստեղծագործության:
«Ժամացույցի զարկերը» ներկայացման մեջ սիրված դերասանները հանդես կգան մայրաքաղաքի երեք թատրոններում՝ Հովհաննես Թումանյանի անվան պետական տիկնիկային, Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական և Սոս…
Փետրվարի 19-ին` Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան օրվա և Գիրք նվիրելու տոնի կապակցությամբ Հայաստանի ազգային պատկերասրահում տեղի է ունեցել «Թումանյան-Կոմիտաս-150» գեղարվեստական պատկերագրքի շնորհանդեսը, որին ներկա է եղել ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Արայիկ Հարությունյանը:
Ողջունելով և շնորհավորելով ներկաներին` նախարարը նշել է, որ մեկ միասնական պատկերագիրք ունենալու միտքը հղացել է անցյալ…
Փետրվարի 19-ն Ամենայն Հայոց բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան օրն է: Ավելի քան տասը տարի այս օրը նշվում է որպես Գիրք նվիրելու օր: Այս գեղեցիկ տոնի կապակցությամբ ՀՀ ԿԳՄՍ նախարար Արայիկ Հարությունյանին շնորհավորելու էին եկել Խնկո Ապոր անվան ազգային մանկական գրադարանի լավագույն 13 ընթերցողները՝ 3-12-րդ դասարանի աշակերտներ:
Շնորհավորելով Ամենայն Հայոց բանաստեղծ Հ. Թումանյանի 151-ամյակի…
Հարգելի ուսուցիչներ, ակնկալում եմ ակտիվ մասնակցություն թեմայի շուրջ,թեման արդիական է, կարծում են ասելիք շատ կլինի:
Ամեն օր աշակերտների համար եթերում կազմակերպվում են հեռավար դասեր: Նախագծերը համարվում են հեռավար կրթության միջոցով դպրոցականներին ուումնական գործընթացին մոտ պահելու, կրթության
Mathematics համակարգում Գարուն - 2020 մրցույթը (http://mathematics.am/contests.php) կկայանա ապրիլի 4-ին, ժամը 12:00: Մրցույթը տևելու է 1 ժամ, ունենալու է 10 խնդիր: Մրցույթը նախատեսված է IV - V դասարանի աշակերտների
Հարգելի Ա․ Բարսեղյան Նախ թույլ տվեք շնորհակալություն հայտնել ֆորումին Ձեր մասնակցության և ցուցաբերած ակտիվության վերաբերյալ: Ձեր կողմից ներկայացված թեման <<Դասի արդյունավետÕ
Mathematics (http://mathematics.am) համակարգում Գարուն - 2020 մրցույթը կկայանա մարտի 28-ին, ժամը 12:00: Մրցույթը տևելու է 1 ժամ, ունենալու է 10 խնդիր: Մրցույթը նախատեսված է III - IV դասարանի աշակերտների համար,
2016թ. ապրիլի 1-ի լույս 2-ի գիշերն Ադրբեջանը ռազմական լայնածավալ հարձակում նախաձեռնեց Արցախի հետ շփման գծի ողջ երկայնքով՝ ծանր տեխնիկայի, հրետանու և ռազմական ավիացիայի կիրառմամբ: Քառօրյա պատերազմում երկու կողմն էլ տվեցին մեծաթիվ զոհեր. զոհվածների և սպանվածների տարբեր թվեր են շրջանառվում, Հայկական կողմից՝ մինչև 110 զոհ, ադրբեջանականից՝ 2500: Ռազմական գործողությունների ինտենսիվությունն ու մասշտաբները, Ադրբեջանի կողմից ներգրավված ուժերի և մարտական տեխնիկայի քանակը, ինչպես նաև Ադրբեջանի պաշտոնատար անձանց հայտարարությունները միանշանակ վկայում են, որ ապրիլի 2-ի ագրեսիան ոչ թե լարվածության ինքնաբուխ սրում էր, այլ մանրակրկիտ ծրագրված ու նախապատրաստված ռազմական գործողություն։ «Քառօրյա պատերազմը» ևս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ հայ ժողովրդի միակ պաշտպանն ու դաշնակիցը հանդիսանում է հայկական բանակը: Այն նաև ցույց տվեց, որ հայ ժողովրդի ներուժի համատեղման դեպքում հնարավոր է մեծաթիվ խնդիրներ լուծել:
Ծնողներին և ուսուցիչներին աջակցելու նպատակով դպրոցականների համար կազմվել են հատուկ ուղեցույցներ․ 1-2-րդ դասարան, 3-5-րդ դասարան, 6-8-րդ դասարան։
Մարտի 30-ին ծնվել է հոլանդացի նկարիչ Վինսենթ Վան Գոգը, որն ամբողջ կյանքն անցկացրել է չքավորության ու տանջանքների մեջ։ Այսօր նկարիչի ստեղծագործությունները տասնյակ միլիոններ արժեն, իսկ կյանքի օրոք նա ընդամենը մեկ նկար է վաճառել։
Բակունցի կյանքի սրտահույզ էջերը,նրա կյանքը՝մի փոքրիկ պատմվածք:
Հայ Առաքելական Եկեղեցու 1700-ամյա պատմության մատյանում Վազգեն Վեհափառը երջանկություն ունեցավ դասվելու հազվագյուտ կաթողիկոսների շարքը, ովքեր իրենց ազգին ծառայեցին Հայոց անկախ պետականության գոյության պայմաններում՝ դրանով հնարավորություն ձեռք բերելով բազմապատկել հովվապետական գործունեության արդյունքները։ Վազգեն կաթողիկոսի լուսավոր կերպարը հավերժ կմնա յուրաքանչյուր հայի բաբախող սրտում՝ որպես եկեղեցաշինության, անձնվիրության, հայրենասիրության խորհրդանիշ, իսկ նրա աղոթքները որպես պահապան հրեշտակներ մշտապես կհսկեն մեր փշոտ ուղին։ «Հայրենիք ստեղծելը հերոսություն է, հայրենիք շենացնելը` առաքինություն» Վազգեն Ա՝ 130-րդ կաթողիկոս, ՀՀ ազգային հերոս
LOOK ֆրեզերային բայն անգլերենում, դրանց կիրառումը նախադասությունների մեջ
Lesson on Globalization viewed from different angles.Here we discuss positive and negative sides of globalization in the light of recent events. Zoom Video in grade 11 to see this lesson
Բաժանվում են երկու խմբի՝ լայնաքթեր կամ Նոր աշխարհի կապիկներ, որոնք ունեն 2 ընտանիք, և նեղքթեր կամ Հին աշխարհի կապիկներ՝ 4 ընտանիք։ Լայնաքիթ կապիկների մեծ մասի քթի միջնապատը և քթանցքերը լայն են, դուրս ուղղված։ Նեղ քթերին բնորոշ է ավել նեղ միջնապատը, իսկ քթանցքները, ինչպես մարդու մոտ, ցած են ուղղված։ Կապիկների քաշը 400 գ-180 կգ է և ավելի, մարմնի երկարությունը՝ մինչև 2 մետր։ Որոշ կապիկների պոչը մարմիններից երկար է, մյուսներինը՝ հավասար կամ կարճ, երբեմն՝ կառչող։ Մարդանման կապիկները պոչ չունեն։ Կապիկների վերջույթները լավ զարգացած են, ունեն 5 մատ, որոնց ծայրերին կան շոշապող թմբիկներ: Մազածածկը զարգացած է, առանձին մասերում նույնիսկ երբեմն շատ երկար է և առաջացնում է բաշ, բեղեր, մորուք: Դեմքը և ականջի խեցիները մազապատ չեն։ Խոշոր, մարդանման կապիկների գանգն ունի ոսկրային կատարներ, որոնք ամրանում են հզոր, ծամող մկաններին: Լավ զարգացած են դիմային մկանները։
Լինենք մեդիագրագետ Դասի նպատակը` ծանոթանալ մեդիայի զարգացման պատմությանը ծանոթանալ մեդիան վերլուծելու հիմնական սկզբունքներին ձևավորել մեդիան վերլուծելու հմտություններ ձևավորել միակողմանի տեղեկության մասին գիտելիքներ ձևավորել և զարգացնել միակողմանի տեղեկությունը տարբերելու հմտություններ
Արշակունյաց «Գահնամակում» Բագրատունիների տոհմը հիշատակվում է երկրորդը (Սյունյաց նախարարությունից հետո): Նրանց է պատկանել թագադիր ասպետի արքունի գործակալությունը, և հաճախ, ըստ իրենց պաշտոնի, անվանվել են Ասպետունի: Բագրատունիների ժառանգական տիրույթը Բարձր Հայք նահանգի Սպեր գավառն էր, իսկ Արշակունիների թագավորության վերացումից (428 թ.) հետո՝ նաև Այրարատ նահանգի Կոգովիտ գավառը՝ Դարույնք ամրոցով: V դարի վերջին Սահակ Բագրատունին դարձել է Հայոց մարզպան: VII–VIII դարերում Բագրատունիները ներքաղաքական պայքարում մրցակցում էին Մամիկոնյանների հետ: VII դարում հայտնի էր Հայոց իշխան Աշոտ Բագրատունին: VIII դարում (արաբական տիրապետության պայմաններում) Հայոց իշխանի պաշտոնը մեծ մասամբ վարել են Բագրատունիները և քաղաքական ասպարեզից աստիճանաբար դուրս մղել Մամիկոնյաններին: VIII դարի վերջին նրանք հաստատվել են նաև Տայքի նահանգում ու Կղարջք գավառում (Գուգարքի նահանգ), իսկ IX դարի վերջին Վրաստանում հիմնել են վրաց Բագրատունիների (վրացերեն՝ Բագրատիոնի) արքայատունը: IX դարի սկզբին Բագրատունիներն իրենց տիրույթներին են միավորել Տարոնը, Շիրակը, Արշարունիքը, Աշոցքը, Տաշիրը, Մոկքը, Սասունը, Շիմշատը, ապա` Այրարատի Ոստան Հայոցը: Այս շրջանում նրանց տոհմական կենտրոնը Բագարան քաղաքն էր: IX դարից Բագրատունիները դարձել են Հայաստանի ամենաազդեցիկ նախարարական տոհմը և ժառանգաբար կառավարել երկիրը նախ՝ որպես Հայոց իշխան, ապա՝ իշխանաց իշխան և Հայոց թագավոր (885 թ-ից):
Ընդհանուր իմաստը՝ գործողություն, եղելությունՁևաբանական առանձնահարկությունը՝ թեքվող / եղանակ, ժամանակ, դեմք, թիվ, սեռ/Տեսակները՝ դիմավոր, անդեմՇարահյուսական դերը՝ ստորոգյալ, գոյականական և բայական անդամի լրացում
Ուսուցումը բարդ և ակտիվ գործընթաց է, որտեղ ուսուցիչը կարող է օգնել և աջակցել ուսուցմանը, ստեղծել համապատասխան միջավայր, նյութեր և գործընթաց: Լավ ուսուցման կարևոր բաղկացուցիչներից է նպատակային ուսուցումը, որտեղ մանկավարժը կարող է յուրաքանչյուր թեմայի ուսումնասիրման ժամանակ ընտրել այնպիսի նպատակներ, որոնք կնպաստեն սովորողի որևէ դաստիարակության մակարդակի բարձրացմանը: <Մարսողական համակարգ> թեմայի ուսումնասիրման ժամանակ որպես հիմնական նպատակներ կարելի է ընտրել հետևյալ կետերը.1. Ընդլայնել գիտելիքները մարսողական համակարգի կառուցվածքի և գործառույթների վերաբերյալ,2. Գիտենալ առողջ ապրելակերպում էկոլոգիապես մաքուր սննդի նշանակության մասին,3. Ձևավորել մարսողական օրգանների վարակիչ հիվանդությունները կանխարգելելու հմտություններ և սննդային թունավորումների ժամանակ առաջին օգնություն ցուցաբերելու կարողություններ;
Դասընթացը նախատեսված է յոթերորդ դասարանի աշակերտների համար, այն բաղկացած է մեկ թեմայից և հինգ ենթաթեմաներից: Դասընթացի ընթացքում աշակերտները կուսումնասիրեն բայի քերականական կարգերը:
Կիլիկիայի հայկական պետութունը միջնադարյան ավատատիրական պետություն էր 1080–1375 թթ-ին` Փոքր Ասիայի հարավ-արևելքում՝ Միջերկրական ծովափի հյուսիսարևելյան անկյունում: Անվանվել է նաև Կիլիկիա, Կիլիկյան Հայաստան, Հայոց Կիլիկիա, Սիսուան, Հայաստան Փոքր, Հայոց աշխարհ: Ապրել է զարգացման 2 փուլ՝ Մեծ իշխանապետություն (1080–1198 թթ.) և թագավորություն (1198–1375 թթ.):
Լույսը շատ կարևոր դեր է կատարում մարդու կյանքում: Լույսի շնորհիվ մենք կարողանում ենք ճանաչել մեզ շրջապատող աշխարհը: Լույսն է, որ Արեգակից Երկիր հասնելով մեր մոլորակի վրա կյանքի գոյության համար անհրաժեշտ պայմանններ է ստեղծում: Իսկ ի՞նչ է լույսը: Լույսի բնույթի վերաբերյալ առաջին գիտական տեսությունը ստեղծել է Իսահակ Նյուտոնը 17-րդ դարում: Լույսը կազմված է փոքրիկ մասնիկներից՝ կորպուսկուլներից, որոնք լուսատու մարմինը առաքում է բոլոր ուղղություններով՝ ճառագայթների երկայնքով: Գրեթե միաժամանակ, հոլանդացի գիտնական Քրիստիան Հյուգենսը առաջարկել է լույսի ալիքային տեսությունը: Լույսը առաձգական ալիք է՝ լույսի աղբյուրից հեռացող համակենտրոն գնդոլորտների տեսքով:Ֆիզիկայի այն բաժինը, որն ուսումնասիրում է լույսի հետ կապված երևույթները, կոչվում է օպտիկա:Օպտիկայի այն բաժինը, որն ուսումնասիրում է լուսային ճառագայթների տարածման օրինաչափութ-յունները՝ հաշվի չառնելոով նրանց ալիքային հատկությունները, կոչվում է երկրաչափական օպտիկա: Երկրաչափական օպտիկայի օրենքներից մի քանիսը հայտնագործվել է լույսի բնույթը պարզելուց շատ առաջ: Այդպիսի օրենքներից է՝ լույսի ուղղագիծ տարածման օրենքը, որը ձևակերպել է հույն գիտնական Էվկլիդեսը՝ մ. թ. ա. երրորդ դարում: Համասեռ, թափանցիկ միջավայրում լույսն ուղղագիծ է տարածվում: Անդրադարձած ճառագայթն ընկած է անկման հարթության վրա, ընդ որում անկման անկյունը հավասար է անդրադարձման անկյանը՝ α=γ : Փորձնական տվյալների վրա հիմնված այս օրենքը կոչվում է անդրադարձման օրենք:Եթե միջավայրը անհամասեռ է, ապա լույսը տարածվում է ոչ ուղղագիծ: Երկու միջավայրերի բաժանման սահմանին լուսային ճառագայթի էներգիան կարող է մասամբ կլանվել, մասամբ անդրադառնալ, իսկ եթե երկրորդ միջավայրը թափանցիկ է, նաև մասամբ անցնել այդ միջավայր՝ փոխելով տարածման ուղղությունը: Լույսի ճառագայթի ուղղության փոփոխությունը մի միջավայրից մյուսին անցնելիս, կոչվում է լույսի բեկում: Ընկնող ճառագայթը, բեկված ճառագայթը և անկման կետում երկու միջավայրերի բաժանման սահմանին տարված նորմալը գտնվում են նույն հարթության մեջ: Անկման անկյան սինուսի հարաբերությունը բեկման անկյան սինուսին հաստատուն մեծություն է տվյալ երկու միջացվայրերի համար:sinα/sinβ=const : Լույսի բեկման օրենքը հայտնաբերել է հոլանդացի ֆիզիկոս Վիլեբրորդ Սնելիուսը: Օպտիկապես թափանցիկ միջավայրերը կարելի է բնութագրել ֆիզիկական մեծությամբ, որը կոչվում է բեկման ցուցիչ:Միջավայրի բեկման ցուցիչ, կամ բացարձակ բեկման ցուցիչ կոչվում է վակումում և տվյալ միջավայրում լույսի տարածման արագությունների հարաբերությունը n=c/v Լույսի անդրադարձման և բեկման երևույթները օգտագործվում են լուսային ճառագայթների տարածման ուղղությունը փոխելու նպատակով՝ տարբեր օպտիկական սարքերում, ինչպիսիք են մանրադիտակը, աստղադիտակը, խոշորացույցը, լուսանկարչական ապարատը և այլն:Այդ բոլոր սարքերում լուսափնջի կառավարումը իրականացվում է նրանց կառուցվածքի ամենակարևոր մասի՝ ոսպնյակի միջոցով: Ոսպնյակ է կոչվում թափանցիկ, սովորաբար ապակե մարմինը, որը երկու կողմից սահմանափակված է գնդային մակերևույթներով: Ըստ իրենց ձևի՝ ոսպնյակները լինում են ուռուցիկ և գոգավոր: Fկետը, որում, ոսպնյակում բեկվելուց հետո, հավաքվում են գլխավոր օպտիկական առանցքին զուգահեռ ճառագայթները, եթե ոսպնյակը հավաքող է, կամ ճառագայթների մտովի շարունակությունները, եթե ոսպնյակը ցրող է, կոչվում է ոսպնյակի գլխավոր կիզակետ: Հավաքող ոսպնյակի կիզակետերը իրական են, իսկ ցրողներինը՝ կեղծ: Կիզակետային հեռավորության հակադարձ մեծությունը կոչվում է ոսպնյակի օպտիկական ուժ և նշանակվում է Dտառով: D=1/FՏարբեր օպտիկական սարքերում կիրառվող ոսպնյակները թույլ են տալիս ոչ միայն հավաքել կամ ցրել լուսային ճառագայթները, այլև ստանալ առարկաների զանազան՝ մեծացած կամ փոքրացած, ուղիղ կամ շրջված, իրական կամ կեղծ պատկերները:Ոսպնյակով անցնելիս այդ ճառագայթները կարող են զուգամիտել. նման դեպքում ճառագայթների հատման կետում կստացվի այն կետի իրական պատկերը, որտեղից դուրս էին եկել այդ ճառագայթները: Իսկ երբ ճառագայթները տարամիտում են, ապա նրանց շարունակությունների հատման կետում կստացվի այդ կետի կեղծ պատկերը: Առարկայի տարբեր կետերի իրական (կամ կեղծ) պատկերների ամբողջությունը կոչվում է առարկայի իրական (կամ կեղծ) պատկեր: Առարկայի պատկերը ստանալու համար բավական է տանել 2 ճառագայթ ա) ոսպնյակի օպտիկական կենտրոնով անցնող ճառագայթը բ) ոսպնյակի գլխավոր օպտիկական առանցքին զուգահեռ ճառագայթը.
1.Թվարկել և գրի առնել նախածանցներ և վերջածանցներ2. Առանձնացնել՝ա. գոյականակերտ վերջածանցներբ. ածականակերտ վերջածանցներգ. բայակերտ վերջածանցերդ. մակբայակերտ վերջածանցներ
Ալկալիական մետաղներ են IA խմբի մետաղները` լիթիում` Li, նատրիում` Na, կալիում` K, ռուբիդիում` Rb, ցեզիում` Cs: Այս խմբում է տեղադրված նաև ռադիոակտիվ տարր ֆրանսիումը` Fr, որի նուկլիդները ծայրահեղ անկայուն են: Շատ քիչ բան է հայտնի այս տարրի հատկությունների մասին և մեր կողմից այն չի դիտարկվելու: Ցանկացած ալկալիական մետաղի արտաքին էլեկտրոնային շերտ պարունակում է մեկ էլեկտրոն, որը համեմատաբար թույլ է կապված ատոմի միջուկի հետ: Ալկալիական մետաղների ատոմները միացություններ առաջացնելիս հեշտությամբ տալիս են այդ էլեկտրոնը այլ տարրերի ատոմներին` ցուցաբերելով +1-ի հավասար օքսիդացման աստիճան: Ալկալիական մետաղները բնության մեջ հանդիպում են միայն միացությունների ձևով:Ֆիզիկական հատկություններըԱլկալիական մետաղները դյուրահալ և թեթև մետաղներ են, որոնք սպիտակ արծաթավուն փափուկ նյութեր են (կտրվում են դանակով): Կարգաթվի մեծացման հետ հալման ջերմաստիճանը փոքրանում է, իսկ խտությունը՝ մեծանում:Ալկալիական մետաղների քիմիական հատկությունները Ալկալիական մետաղները բնութագրվում են ամենամեծ քիմիական ակտիվությամբ` բոլոր մետաղների համեմատ: Քանի որ ալկալիական մետաղները հեշտությամբ օքսիդանում են օդի թթվածնով, դրանք պահեստավորվում են տարաներում՝ հաստ կերոսինի շերտի տակ: Ալկալիական մետաղների և թթվածնի փոխազդեցությունից առաջանում են տարբեր բաղադրություն ունեցող արգասիքներ: Թթվածնի ու մետաղների փոխազդեցությունից հիմնային օքսիդ առաջացնում է միայն լիթիումը. 4Li + O2 = 2Li2О Մնացած ալկալիական մետաղներն առաջացնում են պերօքսիդներ` Na2O2, K2O2 և գերօքսիդներ՝ K2O4, Rb2O4: Այս միացություններում թթվածնի օքսիդացման աստիճանը ոչ թե −2 է, այլ −1,−1/2 և այլն: Օքսիդներ կարելի է ստանալ, օրինակ` տաքացնելով պերօքսիդը մետաղի հետ` ըստ հետևյալ հավասարմների. 2Na + O2= 2Na2O2 Na2O2 +2Na = 2Na2O Բոլոր ալկալիական մետաղները փոխազդում են ծծմբի և ցանկացած հալոգենի հետ. 2Na + CI2 = 2NaCI 2K + Br2 = 2KBr 2Cs + I2 = 2CsI 2Na + S = Na2S Սենյակային ջերմաստիճանում ազոտի հետ փոխազդում է միայն լիթիումը. 6Li+ N2 = 2Li3N Մնացած ալկալիական մետաղներն ազոտի հետ փոխազդում են տաքացման պայմաններում: Ջրածնի մթնոլորտում, ալկալիական մետաղները տաքացնելիս, առաջացնում են հիդրիդներ, որոնք հեշտությամբ հիդրոլիզվում են: Օրինակ 2Na + H2= 2NaH NaH + H2O = NaOH + H2 Հիդրիդները սպիտակ, պինդ իոնական բյուրեղավանդակով միացություններ են` նման քլորիդներին: Ալկալիական մետաղների և ջրի փոխազդեցությունից առաջանում է ալկալի և անջատվում է ջրածին. 2Na + 2H2O = 2NaOH + H2↑
ՐաֆֆիՐաֆֆի1835 թ., գ. Փայաջուկ (Պարսկաստանի Սալմաստ գավառ)1888 թ., Թիֆլիս (թաղված է Խոջիվանքի պանթեոնում)Րաֆֆու կիսանդրին Երևանում` նրա անվան դպրոցի առջև (1988 թ., քանդակագործ՝ Արշամ Շահինյան)Րաֆֆու շիրմաքարը Թբիլիսիի Խոջիվանքի պանթեոնում«Խաչագողի հիշատակարանը» կինոնկարի (2010 թ., ըստ Րաֆֆու, ռեժիսոր` Հրաչ Քեշիշյան) ազդագիրըՐաֆֆին հայ արձակի խոշորագույն դեմքերից է. նրա ստեղծագործությամբ հայկական ռոմանտիզմը հասել է իր բարձրակետին, հայ գրականությունը մերձեցել համաշխարհային գրականության չափանիշներին:Րաֆֆին (իսկական անուն-ազգանունը՝ Հակոբ Մելիք-Հակոբյան) նախնական կրթությունն ստացել է ծննդավայրի ծխական վարժարանում, 1847 թ-ին մեկնել է Թիֆլիս, սովորել է Կարապետ Բելախյանցի մասնավոր դպրոցում, իսկ 1852 թ-ին ընդունվել է ռուսական գիմնազիայի 4-րդ դասարան: 1856 թ-ին վերադարձել է Փայաջուկ՝ տնօրինելու գերդաստանի տնտեսական գործերը: 1860-ական թվականների վերջերին, սակայն, ստիպված լինելով հոգալ սնանկացած ընտանիքի նյութական խնդիրները, Րաֆֆին կրկին մեկնել է Թիֆլիս: Գրիգոր Արծրունու հրավերով 1872 թ-ից դարձել է «Մշակ» թերթի գլխավոր աշխատակիցը, որտեղ էլ տպագրել է իր գեղարվեստական գործերի մի մասը, հրապարակախոսական հոդվածներն ու ուղեգրությունները: 1875– 1877 թթ-ին դասավանդել է Թավրիզի Արամյան, 1877–79 թթ-ին՝ Ագուլիսի հայկական դպրոցներում, ապա վերադարձել է Թիֆլիս և մինչև կյանքի վերջն զբաղվել բացառապես գրական գործունեությամբ:Րաֆֆին ճանապարհորդել է պարսկահայ և թուրքահայ գրեթե բոլոր գավառներում, գրի առել հարուստ տեղեկություններ Հայաստանի բնության, աշխարհագրական դիրքի, ժողովրդի բարքերի ու կենցաղի վերաբերյալ, որոնք հետագայում հսկայական նյութ են տվել նրա գրական մտահղացումներին:1860–70-ական թվականներին գրած «Սալբի» (1866 թ.), «Խաչագողի հիշատակարանը» (1869–70 թթ.) վեպերում, «Հարեմ» (1874 թ.) վիպակում, «Գեղեցիկ Վարթիկը» (1872 թ.), «Անբախտ Հռիփսիմեն» (1872 թ.), «Մի օրավար հող» (1873 թ.) պատմվածքներում և այլ գործերում Րաֆֆին նկարագրել է պարսկահայության կյանքը, ազգային խտրականությունն ու սոցիալական անարդարությունները և հանգել այն մտքին, որ նմանատիպ հակասությունները կարելի է լուծել լուսավորության միջոցով, ինչպես նաև պայքարի, դիմադրության ու ազգային ինքնագիտակցության բարձրացման ճանապարհով:«Զահրումար» (1871 թ.), «Ոսկի աքաղաղ» (1879 թ.), «Մինն այսպես, մյուսն այնպես» (1890 թ.) և այլ վեպերում Րաֆֆին ցույց է տվել իշխող խավի իրական դեմքը, որ «խավարի մեջ կեղեքում է յուր զոհերին և անհագ վամպիրի նման ծծում նրանց արյունը»:1877–78 թթ-ի ռուս-թուրքական պատերազմի տարիներին նկատելի աշխուժացել է հայ ազգային-ազատագրական շարժումը: Շատերը լիահույս էին, որ ռուսների հաղթանակով Արևմտյան Հայաստանը կազատագրվի թուրքական լծից: Րաֆֆին, սակայն, չի տարվել ընդհանուր ոգևորությամբ: Նա համոզված էր, որ ամեն ազգ իր ազատությունը պետք է նվաճի սեփական ուժերով: Գրողը հայոց ազգային-ազատագրության իրական ուղին համարել է զինված ապստամբությունը: Այս գաղափարները մարմնավորվել են «Ջալալեդդին» (1878 թ.), «Խենթը» (1881 թ.), «Կայծեր» (2 հատոր, 1883–87 թթ.) վեպերում:«Կայծերը» Րաֆֆու գաղափարական ու գեղարվեստական որոնումների ընդհանրացումն է: Այն վեպ-ժամանակագրություն է, հայոց ազգային մաքառման էպոսը: Վեպի հերոսները՝ Ասլանը, Կարոն, Սագոն, Ռաֆայելը, Ֆարհատը և մյուսները, յուրօրինակ գաղափարատիպեր են, որոնք «հայտնվելով իբրև փոքրիկ կայծեր հայկական մարած օջախից՝ աշխատում են փրկել ժողովուրդը ստրկության ծանր լծից»:Րաֆֆու ստեղծագործության մեջ բացառիկ տեղ ունեն «Դավիթ Բեկ» (1882 թ.), «Պարույր Հայկազն» (1884 թ.), «Սամվել» (1886 թ.) պատմավեպերը և «Խամսայի մելիքություններ» (1882 թ.) պատմական ուսումնասիրությունը: Վիպասանի կարծիքով՝ պատմությունը կրկնվում է, և պատմական անցյալի ու ժամանակակից դեպքերն ունեն բացահայտ նմանություններ: Հետևաբար՝ պատմությունը ոչ միայն անցյալի հայելին է, այլև ներկայի խորհրդատուն: Գրողի պատմափիլիսոփայության մեկնակետն ազգային միասնության գաղափարն է:«Դավիթ Բեկի» նյութը XVIII դարի սկզբի ազատագրական շարժումներն են Սյունիքում: «Պարույր Հայկազն» վեպում, պատմական զուգահեռի վրա դնելով Մովսես Խորենացուն և Պարույր Հայկազնին, հեղինակն աշխարհաքաղաքացիությունը (կոսմոպոլիտիզմ) հակադրում է հայրենասիրությանը, հաստատում, որ փառքի հավերժությունն ու անմահությունն անբաժանելի են հայրենիքի գաղափարից:«Սամվելը» հայ դասական պատմավեպի խոշոր նվաճում է: Վեպի հիմքում ազգապահպանության գաղափարն է: Րաֆֆին ապրել է բախտորոշ մի ժամանակաշրջանում, երբ Ռուսաստանը և Թուրքիան հայերի հանդեպ վարում էին բացահայտ ազգաձուլման քաղաքականություն: Ճակատագրի չար հեգնանքով նման իրադրություն էր Հայաստանում նաև IV դարում, երբ հայերի հանդեպ նույն քաղաքականությունն էին վարում Պարսկաստանն ու Բյուզանդիան: Այս իրողություններն էլ դարձել են վեպի պատմական հենքը, որոնց գեղարվեստական վերլուծության միջոցով Րաֆֆին փորձել է ժամանակի քաղաքական ծանր կացությունից դուրս գալու ելք գտնել:«Խամսայի մելիքությունները» XVII– XVIII դարերի Արցախ-Ղարաբաղի 5 մելիքությունների պատմությունն է, նրանց հերոսական մաքառումն անկախության համար:Իր քննադատական հոդվածներում, գրախոսություններում, երկերի առաջաբաններում Րաֆֆին արձագանքել է գրական շարժման կարևոր երևույթներին, XIX դարի հայ գրականության զարգացման օրինաչափություններին, ժամանակակից ու պատմական վեպի տեսության հարցերին և այլ խնդիրների:Երևանում և ՀՀ այլ վայրերում Րաֆֆու անունով կոչվել են փողոցներ, դպրոցներ: «Խաչագողի հիշատակարանը» վեպի հիման վրա նկարահանվել է համանուն կինոնկարը (2010 թ., «Երևան» ստուդիա):
Վահան Տերյան Վահան Տերյան (իսկական անունը՝ Վահան Սուքիասի Տեր-Գրիգորյան)՝ նշանավոր հայ բանաստեղծ ու հասարակական գործիչ։ Ծնվել է 1885թ հունվարի 28-ին Ախալքալաքի Գանձա գյուղում՝ հոգեւորականի ընտանիքում։ 1897թ Տերյանը մեկնում է Թիֆլիս, ուր սովորում էին այդ ժամանակ իր ավագ եղբայրները։ Եղբայրների մոտ ապագա բանաստեղծը սովորում է ռուսերեն ու պատրաստվում ընդունվելու Մոսկվայի Լազարյան ճեմարան։ 1899թ Վահան Տերյանը ընդունվում է Լազարյան ճեմարան, ուր ծանոթանում է Ալեքսանդր Մյասնիկյանի, Պողոս Մակինցյանի, Ցոլակ Խանզադյանի եւ այլ՝ ապագայում հայտնի դարձած, անձնավորությունների հետ։ Ավարտում է Լազարյան ճեմարանը 1906թ, այնուհետեւ ընդունվում Մոսկվայի համալսարան, որից կարճ ժամանակ հետո ձեռբակալվում է հեղափոխական գործունեության համար ու նետվում Մոսկվայի Բուտիրկա բանտը։1908թ Թիֆլիսում լույս է տեսնում Տերյանի ստեղծագործությունների “Մթնշաղի անուրջներ” ժողովածուն, որը շատ ջերմ է ընդունվում թե՛ ընթերցողների, եւ թե՛ քննադատների կողմից։ 1915 «Մշակ» թերթում հրատարկվում է բանաստեղծի հայրենասիրական բանաստեղծությունների «Երկիր Նաիրի» շարքը։1917 հոկտեմբերին Վահան Տերյանը ակտիվորեն մասնակցում է բոլշեւիկյան հեղափոխությանը եւ այն հաջորդած քաղաքացիական պատերազմին։ Լենինի ստորագրությամբ մանդատով մասնակցում է Բրեստի խաղաղ պայմանագրի ստորագրմանը։ 1919 Տերյանը՝ լինելով Համառուսական Կենտրոնական Գործկոմի անդամ, առաջադրանք է ստանում մեկնել Թուրքեստան (այժմյան միջինասիական հանրապետություններ), սակայն ծանր հիվանդության պատճառով ստիպված է լինում մնալ Օրենբուրգում, ուր եւ վախճանվում է 1920թ հունվարի 7-ին։ ԱՇՆԱՆ Նորից անձրև՜, մշո՜ւշ, ա՜մպ,Թախի՜ծ անհուն, տխրա՜նք հեզ,Աշո՛ւն, քեզ ի՛նչ քնքշությամբ,Ի՞նչ խոսքերով երգեմ քեզ… Քո մշուշը, քո ոսկիՏերևները հողմավար,Դյութանքը քո մեղմ խոսքի,Արցունքները քո գոհար… Հարազատ են իմ հոգուն,Վհատությանն իմ խոնարհ,Ե՛վ թփերը դողդոջուն,Ե՛վ խոտերը գետնահար… Եվ քո երգը թախծալիԻմ սրտի երգն է կարծես,Աշո՛ւն, քաղցր ու բաղձալի,Ի՞նչ խոսքերով երգեմ քեզ…
