ԿԳՄՍՆ լեզվի կոմիտեն հրապարակել է «Հայաստանի, Արցախի և Սփյուռքի լեզվական կյանքի ուրվագծային պատկեր» տեղեկագիրը

Նոյեմբերի 17, 2022

Լուրեր կազմակերպություններից

ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության լեզվի կոմիտեն հրապարակել է «Հայաստանի, Արցախի և Սփյուռքի լեզվական կյանքի ուրվագծային պատկեր (2019-2022 թթ.)» տեղեկագիրը, որտեղ ամփոփ ներկայացվել է տվյալ ժամանակահատվածի լեզվավիճակը:

ՀՀ լեզվի կոմիտեն արձանագրել է, որ շարունակում է ապահովել մեր երկրի ողջ տարածքում պետական լեզվի գործառելու բացառիկ իրավունքի իրացումը և ազգային փոքրամասնությունների լեզուների՝ օրենսդրությամբ երաշխավորված իրավունքների պաշտպանությունը:

Այս գործընթացը ենթադրում է տեղեկույթի մշտական հավաքում ու մշակում, պահանջում և միաժամանակ հնարավորություն է ընձեռում՝ հասարակությանը տրամադրելու առկա լեզվավիճակին առնչվող ամփոփ տեղեկություն:

Տեղեկագրի պատրաստման աշխատանքները ղեկավարել է Լեզվի կոմիտեի նախագահ Դավիթ Գյուրջինյանը: Հեղինակային խումբը կարևորել է տեղեկությունների ընտրանքի հարցը։ Տեղեկագիրը կազմվել է՝ սահմանելով չափորոշիչներ, որոնցից առաջնայինը ժամանակատարածականն է։

Տարածական առումով նյութը ներառում է Հայաստանը, Արցախը և Սփյուռքը։ Աշխատանքում առաջնայնությունը վերապահվել է իրողությունների և գործընթացների լեզվաքաղաքական կողմին, հաշվի են առնել նաև պետական քաղաքականությանն ուղղակիորեն չառնչվող դեպքերը։

Տեղեկագրում զետեղված յուրաքանչյուր տեղեկույթին կից տրված է ՔյուԱռ ծածկագիր (QR code), որն ապահովում է տեղեկույթի հավաստիությունը։

Աղավաղումներից խուսափելու նպատակով ներկայացված են հրապարակային խոսքի և տեքստերի մի շարք մեջբերումներ (իրավական փաստաթղթեր, հոդվածներ, ելույթներ, անոտացիաներ և այլն)։ Հենց այդ նկատառումով չեն թարգմանվել, այլ տառադարձվել ու բացատրվել են այս պահին հայերեն համարժեք չունեցող որոշ օտար բառեր։

Տեղեկագրից կարելի է տեղեկանալ, որ Լեզվի կոմիտեն 2019-2021 թթ․ և 2022 թ․ առաջին կիսամյակում մշտադիտարկել է զանգվածային լրատվամիջոցների հրապարակումների ու հաղորդումների, ինչպես նաև ՀՀ Ազգային ժողովի նիստերի լեզուն։ Մշտադիտարկման արդյունքները վերլուծվել են գրական հայերենի կանոններից շեղումներն արձանագրող ամփոփագրերում։ Կազմվել և հասցեատերերին է ուղարկվել 84 ամփոփագիր։

Կոմիտեի կայքում, ֆեյսբուքյան էջում, տարբեր թերթերում, ամսագրերում ու կայքերում հրապարակել է լեզվական տարաբնույթ խնդիրներին ու տարածված լեզվական սխալներին, հայկական և թարգմանված գեղարվեստական ֆիլմերի, մուլտֆիլմերի լեզվին անդրադարձող շուրջ 300 հոդված ու թղթակցություն։

Հայերեն նոր բառերի էլեկտրոնային շտեմարան կազմելու նպատակով Լեզվի կոմիտեում մուտքագրվել է շուրջ 20 000 բառահոդված։ Մուտքագրվել է նաև էլեկտրոնային տերմինային շտեմարանի 10 000 բառային միավոր։

Ամենամսյա պարբերականությամբ Լեզվի կոմիտեն հրապարակել է հորդորակներ։ Դրանք օտար բառերի հայերեն համարժեքների ցանկեր են, լեզվական սխալների, շփոթությունների վերլուծություններ։ Հորդորակներն ուղարկվում են պետական կառավարման մարմիններին, Հայաստանի և Սփյուռքի լրատվամիջոցների։ Այս ցանկերն ու վերլուծությունները զետեղվում են կոմիտեի կայքում և սոցիալական էջերում։ Օտար բառերի (մոտ 1000 միավոր) հայերեն համարժեքների ցանկերը կարելի է տեսնել կայքի «Օտար բառեր» բաժնում:

Նշվում է նաև, որը ՀՀ կառավարության հնգամյա (2021-2026 թթ.) ծրագրով կդիտարկվեն Հայաստանում արևմտահայերենին հատուկ կարգավիճակ տալու օրենսդրական հնարավորությունները: Նախատեսվում է կազմակերպել արևմտահայերենի պահպանությանն ուղղված կրթական և գիտական միջոցառումներ, որոնց շնորհիվ ամրապնդվելու է արևմտահայերենի կարգավիճակը բարձրագույն կրթության, հանրակրթական և լրացուցիչ ուսումնական ծրագրերում:

Տեղեկագրում անդրադարձ է արվում նաև Սփյուռքում հայերենի դասավանդման նպատակով տարբեր համայնքներում ստեղծված առցանց հարթակներին և հաստատություններին, արտերկրում գործող հայագիտական կենտրոններին, ինչպես նաև հայերենի պահպանությանն ու զարգացմանն առնչվող մի շարք հարցերի:

Հատուկ շեշտադրվել են լեզվաքաղաքական հարաբերությունները՝ դրանք դիտարկելով ազգային և պետական փոխհարաբերությունների համատեքստում:

Ներկայացվել է նաև հայերենի թվայնացման գործընթացը:

«Հայաստանի, Արցախի և Սփյուռքի լեզվական կյանքի ուրվագծային պատկեր (2019-2022 թթ.)» տեղեկագիրը զետեղված է Լեզվի կոմիտեի պաշտոնական կայքում։

Նյութի աղբյուրը. ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն