ԱՄԱՌԱՅԻՆ ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅՈՒՆ 1-ԻՆ ԴԱՍԱՐԱՆ

   Ողջույն:Եթե ուզում ես ամառային ընթերցանությունը հետաքրքիր , ժամանցային և արդյունավետ կազմակերպել, ապա այս  դասընթացը հենց քեզ համար է:Դե՛ ինչ,պատրա՞ստ  ես, ուրեմն գնացինք: 

Ինֆորմատիկա 7: Ինֆորմացիայի աղբյուրներ: Ինֆորմացիայի քանակի չափում

Թեմայի ուսումնասիրությունը սովորողին հնարավորություն է ընձեռում. Գիտենալ տեղեկատվության չափման միավորները: Ճանաչել տեղեկատվությունը պահպանող ժամանակակից սարքավորումները: Գիտենալ դրանց թվային բնութագրերը: Կարողանալ հաշվել տեքստի տեղեկատվական ծավալը: Կարողանալ համեմատել տեղեկատվական աղբյուրների և կրիչների ծավալները:

ՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ

 ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ   ՆԵՐԱԾՈՒԹՅՈՒՆ………………………………………    3 ԳԼՈՒԽ  ԱՌԱՋԻՆ ………………………………………..  7 ԱՆՑՅԱԼԻ ԴԱՏԱՍՏԱՆԸ  ԵՎ  ՀՈԳԵԿԱՆ ՄԵԾ  ԴԱՐՁԸ ԳԼՈՒԽ  ԵՐԿՐՈՐԴ …………………………………         14 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ  ԿԵՐՊԱՐԸ  ՆՈՐ   ՀԵՌԱՊԱՏԿԵՐԻ  ՎՐԱ…..............................................................................       14 ԳԼՈՒԽ  ԵՐՐՈՐԴ ……………………………………        21 ԷՊԻԿԱԿԱՆ  ՈՃԻ  ԳԵՂԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ Ը ………       21 ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ ………………………………         23 ՕԳՏԱԳՈՐԾՎԱԾ  ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ……………     24                                            Ներածություն Եղիշե  Չարենցը  մեր  մեծագույն  բանաստեղծն է , մեծ է նրա ազդեցությունը մեր գրականության վրա, մեր երիտասարդության վրա.                                                                                                          Ակսել  բակունց   Ինչպես արվեստի ցանկացած տեսակ, այնպես էլ գրականությունը, ներգործելով մարդու երևակայության և հոգեկերտվածքի վրա, հղկում է նրա մտածելակերպը, լայնացնում մտահորիզոնը, կրթում է նրան, արթնացնում է ազնիվ ըմբռնումներ ու զգացումներ: Այն մարդու ստեղծագործ աշխատանքի տեսակ և իրականություն ճանաչելու յուրահատուկ եղանակ է՝ գեղարվեստական կերպարների և խոսքի միջոցով արտացոլելով իրականությունը:    Եղիշե Չարենցի կյանքի ու գործի մասին շատերն են գրում և շատ են   գրում: Չարենցի ստեղծագործությունը մի նոր դարաշրջան է հայ գեղարվեստական մտքի ասպարեզում, որն առանձնահատուկ տեղ է գրավում գրականության մեջ: Հանճարեղ գրողի ստեղծագործությունն  ունի շատ երակներ ու շերտեր, որոնք ուրույն իմաստ և հնչեղություն են ստանում յուրաքանչյուր նոր առնչության դեպքում: Հանճարեղ գրողի ստեղծագործությունը ամեն նոր սերնդի համար կպահպանի ուրույն հմայք և թաքուն հստակություն:    Չարենցի պոեզիայի, ինչպես նաև՝ նրա հրատակչական գործունեության մասին չարենցագիտության մեջ բավականին խոսվել է, նշվել է նրա մեծ ընթերցասիրության, ընտիր գրադարանի, պոլիգրաֆիական զարմանալի գիտելիքների ու նուրբ ճաշակի մասին: Փաստվել է որ մի քանի տարի՝ 1928-ից մինչև 1933թ-ը, վարելով Պետական հրատարակչություն գեղարվեստական բաժինը, Չարենցը  հայտնի է դարձել իբրև Հայաստանի ցայսօր չգերազանցված հրատարակիչը, հրատարակչական գործ մեջ դնելով և' իր անսպառ եռանդը, և՛ անթերի ճաշակը, և' գեղարվեստական մեծ կուլտուրան, ինչպես նաև ՝  գիրքը, գրականությունը, մշակույթը Չարենցի ոճի տարերն են:  1930թ-ին Երևանում լույս է տեսնում Չարենցի <<Էպիքական լուսաբաց >> ժողովածուն, որը բանաստեղծը նվիրել էր կնոջը՝ Արփենիկ Չարենցին՝ << Նվիրում եմ գիրքս հիշատակին կնոջս, ընկերոջս, հերոսական բարեկամիս՝ Արփենիկ Չարենցին>>: Գրքում նաև Արփենիկին ձոնված երկու սոնետ կա: Առաջինում  Չարենցը գրում էր.                  <<Իմ բարեկա՛մ, իմ սե՛ր,                      Հերոսական ընկեր,                      Դու ապրեցիր,  անցար և էլ չկաս հիմա,                      Սակայն դեռ կյանքը կա և չի՛ դարձել   ամա,                      Եվ  ոչ՛ մի աստղ վերից դեռ ներքև չ՛ի ընկել>> <<Էպիքական լուսաբաց>> ժողովածուում,  որով նշանավորվեց  Չարենցի ստեղծագործության նոր փուլը, նկատելի է  էական զարգացումներ, կարելի է ասել՝ հենց ժողովածուի վերնագրի ոգով: Առաջին  հիշարժան զարգացումը, որ նաև շրջափուլային նոր անցման ցուցիչ է, այն է, որ երգերին զուգահեռ շատ են քնարերգությունների կիրառությունները: Եթե երգերն ու քնարերգությունները համաբանում ենք ըստ այդ տրամաբանության, ստացվում է, որ <<Էպիքական լուսաբաց >> -ում Չարենցը սկսում է կարևորել բանաստեղծության գիտության խնդիրը:<<Ընթերցող պոետին>>բանաստեղծության մեջ դա առավել քան պարզ է ակնարկված  Զարմանքո՛վ  գուցե դու նայես իմ այս     Գրքի էջերին՝ թե՛ անշուք, թե՛ պարզ,  Հեգնաքով գուցե ժպատաս ու ասես.         Թե պոետը մեր այս ու՞ր է հասել…        Բայց  հասել է նա մի ջինջ պարզության,  Որ ձեռք է բերում <<դժվար վարժությամբ>>… Այս առումով՝ պատահական չէ նաև, որ <<Էպիքական լուսաբաց>> ժողովածուն իբրև հղացածին արարք միտված է ցույց տալու, թե  ինչպես պետք է գրվի բանաստեղծությունը, իսկ դրան հաջորդած <<Գիրք ճանապարհի>>-ում արդեն գործ ունենք այդ տեսական- գեղագիտական հարցադրումների իրացման, այսինքն՝ արդեն գրված  բանաստեղծությունների հետ.                     <<Էպիքական լուսաբաց>> ժողովածուի ստեղծաբանական հենքը դասական գրականությունն է, այնուամենայնիվ, այն նախևառաջ ուղղված է գրական կենդանի ընթացքի մաքրագործմանը: Չենթարկվել օրվա հեշտ պահանջմունքներին, ստեղծել ճանապարհի համար, ճանապարհի տեսլականով:  Գրել եմ ես իմ գրքում     Այնպիսի տողեր,          Որ չի գրի իր երգում       Եվ ոչ մի պոետ: <<Էպիքական լուսաբաց>>-ում Չարենցն ընդգծում է <<գրքի ֆենոմենի մեկ այլ կարևոր հատկանիշ, այն է՝ գիրքը դառնում է այդպիսին, եթե կայանում է հաղորդակցումը ընթերցողի հետ: Այլ խոսքով՝ ընթերցողը գրքի վերջնական ձևավորման կարևորագույն  նախապայմանն է: <<Էպիքական լուսաբաց>>-ի տեսական հանգանակներով Չարենցն ինքն իր համար, իր ինքնադատության ուղղորդող հասկացությունների համաձայն՝ հաջորդ իսկ քայլով նվաճեց մի մակարդակ, որն արդեն կարող էր վստահաբար գիրք անվանել: Այլ խոսքով՝ <<Գիրք ճանապարհին>> Չարենցի  առաջին  ու, ավաղ, միակ գիրքն է՝ սեփական կերպընկալմամբ:     Իսկապես՝ <<Չարենցը ուժի բանաստեղծ էր>>, <<… մի զուտ մոցարտյան կամ պուշկինյան բնավորություն>>: << Չարենցը շատ էր տարեց երիտասարդ ժամանակ և շատ էր երիտասարդ՝ տարեց օրերին>>: <<Չարենցն իր ժամանակակիցների մեջ առաջինն էր, որ սրտով ու գլխով, երակով ու արյամբ հասկանում էր արվեստի խորհուրդների…խորհուրդը: Նա ապրում էր իր ժամանակակիցների հետ և մեջ, բոլորից ավելի և բոլորից շատ այրվում իր ժամանակի կրակներով ու տագնապներով, ցավերով ու հոգսերով և դողով, էրոցքով: Բայց միաժամանակ նա նրանց մեջ…միակն էր, որ ապրում էր նաև ապագայում և անցյալում>>:           Պ. Սևակ Քո անունն  է՝  Չարենց Ասոնանսն է՝ <<Արև>>,             Եվ բառն՝ <<հանճարեղ>>: Սրանք Չարենցի տողերն են: Ճշմարիտ, անհերքելի տողեր: Չարենցը հայ գրականության դարավոր պատմության հավերժական ուղևորն է նրա անմահության վկաներից մեկը.                                                                                                  ԳԼՈՒԽ  ԱՌԱՋԻՆ    ԱՆՑՅԱԼԻ ԴԱՏԱՍՏԱՆԸ  ԵՎ ՀՈԳԵԿԱՆ ՄԵԾ ԴԱՐՁԸ Պայծա՜ռ եմ նայում աշխարհին հիմա, Իմաստություն է իմ սրտին իջել.       Ինչի եմ ելել  հնձվորի նման-                 Եվ ո՛չ մի ցողուն չե՛մ  ուզում զիջել:                 «ԽՈՀ» Եղիշե  Չարենցի  ստեղծագործությունն   <<Էպիքական լուսաբաց>> ժողովածուով  թևակոխում է նախնիներից էականորեն նոր փուլ:<<Այս շրջանում բանաստեղծի խոսքը դառնում է ավելի հասուն, ավելի ծանրակշիռ, ձեռք է բերում դասականությանը բնորոշ խաղաղ ու հավասարակշիռ ռիթմեր>>, այս մասին գրում է հենց ինքը Չրենցը. Սրտով խաղաղ եմ ես հիմա                    ՈՒ խոհերով հստակ, մաքուր,                            Իջել է իմ սրտի վրա                              Զարմանալի հանգստություն:                      Չեմ իմանում ի՛նքս սակայն,                   Թե ինչը ինձ այսպես փոխեց.                      Քա՞յլ էր սա մի հերոսական,                     Թե՞ տարիքս են արդեն կոխել: -         Դարձել եմ լուրջ, ինքնավստահ,                        Ձեռք եմ քաշել հիմա մանրից…:   <<Էպիքական լուսաբաց>>-ը սոսկ հերթական հաջողություն չէր, այլ այն հազվագյուտ գրքերից, որոնք հանգուցային դեր են խաղում հաջորդականության մեջ դառնում սկիզբ, բացում նոր հորիզոն: Ճիշտ են նկատել Հ. Սալախյանը, Է. Թոփչյանը, Ս. Աղաբաբյանը, Է. Ջրբաշյանը, որ այս գիրքը գեղարվեստական մի ծրագիր է, ուր ծավալուն ու խոր առաջադրված են  արդիականության և գրականության  նորագույն առնչությունների հարցերը: <<Էպիքական լուսաբաց>>-ը հստակ և զուլալ, թվում է, միանգամից և ամբողջապես ընթերցողին հանձնվող գիրք է, սակայն պարզության ներքին խորքերում թաքնված է մեծ հարստություն: <<Տոկուն պարզությամբ>> գրված այս գրքում նորովի են Չարենցի վերլուծական, խոհական ուժը, կյանքի և հոգու շարժման մեջ թափանցելու ձիրքը: Օրագրային  բանաստեղծություններում ստեղծվում է նաև բանաստեղծ քաղաքացու գեղեցկության ստեղծման ճանապարհին անկումներ ու վերելքներ ապրած մարդու կերպարը: <<Էպիքական լուսաբաց>>-ը Չարենցի մեկնությամբ սեփական մաքառող ոգու, մաքառող մասայի վերադարձն է, որին ողջագուրվում է նա կյանքի <<ամենի հոգսի հրամայականով, հասուն խանդով ու իմաստությամբ>>:    Պայքար է կրկին քո շուրջը հիմա  Եվ զենքեր են պետք ավելի հատուկ, Եվ այս ամեհի պայքարի համար  Նոր զենքեր պիտի կռես հիմա դու. Եվ պետք է լինես ավե՛լի համառ, Ավելի զգաստ, ավելի՛ արթուն:     Դու կերգես հիմա անխոնջ ու անդուլ,                                          Քրտինքով թրջած երես ու ճակատ,-  Եվ, ինչպես խոփը քարաշատ արտում,                                      Միտքը կհերքես այսօրվա մարդու, Նոր զենքեր պիտի կռես հիմա դու.      Չարենցը << Էպիքական լուսաբաց>>-ում ամենից առաջ նկատի ուներ իր որոնումների փորձը, ճանապարհը և հոգեկան լարումները: Նրա ծրագրային երգը բանաստեղծ անհատի հոգու տևական շարժման պատկերն է և ազգային նորագույն պոեզիայի բախտի պատմությունը: Խոր ապրած, անկեղծ հույզերով և ներշնչանքով նա ամփոփում էր հեռավոր օրերի բանաստեղծական փորձը, ուրույն գունավորմամբ ներկայացնելով իր քնարը, իր մուսային, իր հերոսին (<<Մուսայիս >>): Գունատ էիր դու, ինչպես մահամերձ,                                Եվ չգիտեին շրթերդ խնդալ,                                                     Եվ տխուր էին գգվանքները մեր,                                        Եվ սերդ, ինչպես լուսնահատի սեր,                                                       Անկիրք էր այնպես ու սանտիմենտալ: Նա անդրադառնում է երգին մահ բերող երևույթներին, կյանքի բնույթին, դժնի օրերին, դաժան ժամանակներին. Անձրև էր մաղում իմ գլխին բարակ,                                    Ու չկար կյանքում սրբազան կրակ… Իր բանաստեղծական ոգու՝ մուսայի կերպարանափոխության ընթացքը, այսինքն՝ հոգեբանության բնույթը նա բացատրում է ազգային կյանքի էությամբ, ռիթմերով ու լիցքերով: Երգը մեռնում էր, քանի որ կյանքին սպառնում էր դադար, երգն անարյուն էր,քանի որ չուներ կենսական լիցքեր, երգը բորբոքվում ու վերածնվում, քանի որ քաղաքական հողմերը, պայքարի փոթորիկը, հասարակական ռիթմերը ցնցում և փոխում են կյանքի ընթացքը. Եվ դու մեռնեիր երևի ինձ հետ՝                                        Անձրևից հյուծված ու հրակարոտ-                                   Այն փոթորիկը եթե չցնցեր                                                                    Եվ մրրիկը այն եթե չխանձեր                                               Քո դեմքը իր ջինջ, կենսատու հրով՛,                                    Հառնեցիր հանկարծ վիթխարի թափով                                     Դու շռնդալից այգին ընդառաջ,                                              Լցված հողմային օրերի տապով՝                                                           Կանգնեցիր՝ ձեռքիդ պայքարի շեփոր,                                              Եվ դարձար այնքան նոր ու անճանաչ: Մուսան որպես կարմիր ամազոնուհի, ջահել, գեղեցիկ և զարհուրելի՝ որպես կռվի երթ,- այսպես է նա բնութագրում հեղափոխության և քաղաքացիական կռիվների շրջանում ստեղծված իր բոցավառ երգերի ոգին: <<Մուսայիս>> և ծրագրային մյուս ոտանավորներում վառ են արտահայտվում բանաստեղծի հատուկ ոգևորությունը, ներշնչանքի պահերը և մտերմիկ ապրումները:   Չարենցը իր կյանքի ողջ իմաստն ու գեղեցկությունը տեսել է ներշնչանքի խորհդավոր ստեղծարար պահի մեջ: Նույնիսկ ամենավերջին պահերին, 1937թ. գրած <<Իմ մուսային>> ռոնդոյի մեջ նա իր հոգու  բովանդակ էությունը, հավատը, սերը, վերքը, վիշտը, մխիթարությունը, <<հույսը զվարթ>>, մաքուր սերը, միակ զենքը համարել է բանաստեղծական ներշնչանքը:   Ռոնդոն ստեղծագործ ոգու պայծառ արտացոլանքն է. Մաքուր իմ սեր միակ  իմ զեն,                                            Միակ իմ հուր, իմ սուր, իմ զարդ,                                           Հույս իմ լուսե, քույր իմ հպարտ, -                                       Իմ անաղարտ սիրո հույզեր, -                                                              Լույս իմ կյանքի, հու՜յս իմ զվարթ …                                           Ամեն վայրկյան ու ակնթարթ                                                    Դու՜ ես միայն ինձ հետ կիսել                                                         Թե՛ վիշտ, թե՛ վերք, թե՛ երգ, թե՛ վարդ, -                                                   Մաքու՜ր իմ սեր:-                                                                     Ինչպես անգետ մանկան համար                                                         Թռիչք ու վազք, ու կարուսել, -                                                          Ինչպես երգչին- քնքուշ քնար,                                                 Զորավարին- անկոր սուսեր, -                                                      Իմ զե՛ն, իմ սու՛ր, իմ հու՛ր անմար,-                                             Անհուն իմ սեր … Շռայլ ձիրքը և մշտապես բորբոքուն ներշնչանքը Չարենցին պարգևել են գերագույն երջանկության այն արարչական պահերը, որոնք անմատչելի էին մշտապես ձախորդություններից մաղձոտվող միջակություններին, հայկական սալիերիններին, դրամփյաններին: Չարենցի ոգին հաղթանակ էր տանում բոլոր պահերին, նույնիսկ ամենածանր մթնոլորտում, դառնությունների մեջ: Բանաստեղծության մեջ մշտապես վառվում է սրբազան կրակը, որը բորբոքվում է օրերից և լույս տարածում նույն օրերի ու գալիք ճամփաների վրա. Գիշերային պահերը այս քո,                                                      Երբ լապտերի նման վառ                                                 Հուրհուրում է քո մեջ ոգին  ստեղծագործ ու պայծառ-                                                                                       Չարժե՞ն արդյոք տռապանքին ու տրտունջին այս անվերջ                                                                             Եվ մարդկային հերյուրանքին՝ անմատչելի ու անծայր… Քայլել են միասին հանճարն ու միջակությունը, այսպես հանճարի բորբոքուն ոգու առջև ծուղակներ են դրել մարդկային չարությունը, ողորմելի, չնչին, բայց կեղեքիչ  ու սարսափելի հերյուրանք, որոնք ամեն անգամ թեև տապալվել են հանճարի ոգու ուժից, բայց մշտապես մնացել կենսունակ: Եվ, այնուամենայնիվ, հանճարը նույնպես իր մեծ ներշնչանքի, մուսայի և ստեղծագործ ոգու առջև ունեցել է անկման պահեր, ուրույն բարդություն, կարճատև մեղքեր: <<Էպիքական լուսաբաց>>-ի մեջ արտացոլված է նաև մեղքի՝ գեղեցկության կործանման պատմությունը: նույն << Մուսայիս >> բանաստեղծության մեջ (1930թ.) անողոք շեշտերով բացված է անցյալի վարագույրը. Իմ ե՛րգ, իմ քնա՛ր, օրերի միգում                                                              Ինձ անդարձ տրված արևոտ իմ կին, -                                         Դու անկեղծ էիր ինձ հետ, ինչպես քույր,                             Դու պայծառ էիր ու անչափ մաքուր -                                       Թքեցի սակայն ես մի օր դեմքիդ… <<Երգ  մաքառումի >> բանաստեղծությունը՝ գրված 1929թ., շատ արտահայտիչ է ներկայացնում ժամանակի մթնոլորտը, Չարենցի հոգեվիճակը:Կարելի է հեշտությամբ տեսնել, որ ծրագրային կոչվող բանաստեղծությունն ունի կենսագրական հիմք, հոգեկան լիցք և գեղագիտական նպատակասլացություն:Ընթերցողը առնչվում է ոգու անդուլ մաքառման,դժվար վերելքի ու անկումների պատմությունը, բարձրությունների ձգտող բանաստեղծի հգեկան ապրումներին և փիլիսոփայական ընդհանրացումներին: Դու բարձրացել ես մաքառումով                             Դեպի ահռելի բարձրություններ,                               Եղել ես հաճախ արևին մոտ,                                                      Տեսել գագաթներ լուսաձյունե, -                                                      Եվ ճանապարհին ինչքա՜ն ես դու                                           Քո բոբիկ ոտներն արյունոտել,                                                 Բայց քայլել՛  ես միշտ, քայլե՛լ անդուլ,                           Տքնել անդադար ու կարոտել:                                       Եվ երբ հոգնած ես եղել դու քիչ,                                                         Երբ ճնշել է քեզ ուղիդ անհաս,                                           Եվ ճանապարհի քարերին ցից                                          Նստել ես, որ քիչ հանգստանաս -                                                   Քեզ մեռած են միշտ կարծել նրանք,                                   Այն մարդիկ, որոնք իրենց օրում                                          Ոչ՛ մաքառել են, որ բարձրանան,                                              Ոչ տեսել սարսափ ու հոգնություն: Հատուկ ուշադրություն է գրավում դարձյալ կենսագրական հիմք ունեցող մի ուրիշ բանաստեղծություն՝ <<Ես այն չեմ այլև(Պատասխան թշնամիներիս)>>խորագրով: Նա կծու խոսքեր է նետում իր թշնամիներին, <<չնչին դավերի ասպետներին>> , որոնք քչփչում են ճանկերը սրած, կամ սպասում արյունոտելու մեծ երթի մեջ մտած բանաստեղծին:     Չարենցը կրկին խոսում է իր մոլոր տարիների ու ձախ որոնումների մասին. Ինչքա՜ն եմ վատնել անգին  ժամեր,                                     Եվ ինչքա՜ն հունդեր ցրել եմ ձրի, -                             Եվ ինչքա՜ն պիտի հիմա աշխատեմ,                          Որ գտնեմ ես այն, ինչ զու՜ր կորցրի: Չարենցը չի մոռանում իր կյանքի գլխավոր դեպքերը նշանակալից հոգեկան մերձեցումները, որոնք դեր են խաղացել գրական ճանապարհին:նա հիշում է իր 1924թ. Հանդիպում և երկարատև զրույցը Ալեքսանդր Մյասնիկյանի հետ: Խոհուն, հավասարակշռված, տեսական ամուր սկզբունքների տեր քննադատը մեծ հարգ ուներ Չարենցի աչքում: Էլ չի՛ հռնդում սիրտս վայրենի,                                      Ինչպես դաշտերում նժույգ սանձարձակ. -             Գգվեց ինձ սիրով մի ձեռք հայրենի,                                Եվ ես մի գիշեր իմաստուն դարձա: Այս ամենը, իհարկե, գալիս էին կյանքի մշտապես բացվող ու լայնացող հորիզոններից, բայց այստեղ չափազանց կարևոր էր տաղանդի իմաստությունը և ներքին տեսողությունը:                                                                                                                                                ԳԼՈՒԽ   ԵՐԿՐՈՐԴ       ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ  ԿԵՐՊԱՐԸ  ՆՈՐ ՀԵՌԱՊԱՏԿԵՐԻ ՎՐԱ   Չարենցը ստեղծում է պատկերների մի շարք, որի մեջ կրկին արտացոլվում է հեղափոխության դժվար ճանապարհի պատմությունը՝ սկսած դեկաբրիստներից մինչև 1917թ., մինչև նորագույն ստեղծագործ մաքառումները: Ռուսական հեղափոխության օրրանը՝ Լենինգրադը, ոչ միայն նոր մաքառումներով ու աշխատանքով, այլ նաև հեղափոխական անցյալով, արյունով, նահատակներով, ազատության մարտիրոսներով լարում է բանաստեղծի երևակայությունը: Տեղի է ունենում անցյալի և ներկայի հոգեբանական մերձեցում:<< Ձմեռային պալատի ներքնահարկում>>, <<Անակնկալ հանդիպում Պետրոպավլովյան ամրոցում>>- ահա բանաստեղծություններ, որոնց մեջ հարազատ շնչով Չարեցը ստեղծում է ազատության ասպետների պատկերն ու պատմությունը:Մի նենգ արքա – արլեկին ձմեռային պալատի ներքնահարկում, սառը ժպիտով, <<չափազանց ինտիմ>> հարցաքննել է դեկաբրիստներին, բացել է անգամ իր սիրտը նրանց… Աչքերում պահած ամեհի հուրեր՝                           Օրհնել է նրանց ժպիտով խաղաղ,                                  Եվ ճանապարհ է այստեղից դրել                                           Դեպի բանտ, Սիբի՛ր, դեպի կախաղա՛ն: Հավաքելով անցյալի ամուր թելերը, Չարենցը շարունակում է իր մեծ թեման, նոր դրվագներ հյուսում հեղափոխության էպոսին: Գեղարվեստական մեծ հյուսվածքի մեջ առանձին խորհուրդ է ստանում <<Հոկտեմբերի 25-26, 1917թ.>> Ֆրագմենտը: Այստեղ ավելի է շեշտվում ոճական փոխակերպությունը, այսինքն՝ հակումը դեպի ռեալիստական մասնրամասներն ու հոգեվիճակները: Երբեմնի հզոր պաթոսը և կիրքը նահանջում են հողեղեն, շոշափելի պատկերների, մանրամասների և դրամատիկ լարումների առջև: Հենց այս հայացքով է նա դիպել Ավրորայի համազարկին նախորդող ճակատագրական պահը, այսինքն՝ ձգտել է հայտնաբերել, ընդգծել երևույթների և գործերի ներքին խորհուրդն ու վեհությունը: Երկինքը գորշ է: - Այնտեղ, հեռուն,                                 ՈՒր գորշ Նևան է տարուբերում                                 Իր լայն իրանը ալիք-ալիք,                                                  Նստել է ծանր ու անառիկ                                                <<Ավրորա>> նավը:- Ձմեռային                                 Անթով պալատն է ահա այնտեղ,                              Որպես մի գամփռ, իր դեմ նստել:                                    Աճում է ահա:- Սարսափն անդեմ                             Դառնում է ծանր ու դժնադեմ                                         ՈՒ  թանձրանում է հետզհետե: Քաղաքն ալեկոծված է, երերում են արքաների արձանները, բարձրանում է մարդկային հորձանքը, սկսվում է նոր աշխարհի երկունքը: Իսկ մի փոքրիկ տան մեջ աշխույժ, կարճահասակ մի մարդ ձեռքը դրած պատմության զարկերակին, իշխում է մեծ պահի վրա: <<Ավրո՞րա- ի՞նչ է… չե՞ն հանձնվում…   Արդեն ուզում եք… ի՞նչ… կրակե՞լ…>>-Վայրկյանը դար է արդեն թվում:                Նա մտածում է: Ակնթարթ մի                                  Մնում է համր:- Հետո հանկարծ                           Հպում է փողը շրթունքներին,                                   Շնչում է ծանր ու կամացուկ                            Հրամայում է. <<կրակեցե՛ք>>…                  Աճում է ահը: ՈՒշագրավ են բանաստեղծական ձևի որոշ փոփոխություններ, մասնավորապես հակումը դեպի սյուժետային բանաստեղծությունը կամ չափածո  նովելը: Դա հնարավորություն է տալիս բացելու մեծ պատմություն այս կամ այն անցքի, դրվագի, փաստի ներքին շարժումը, դրամատիկ ընթացքը, հերոսին կերպավորել  միջավայրի ու կապերի մեջ:Այս ամենը նպաստում էին էպիկական հյուսվածքի ստեղծմանը:                                     Հայաստանի էպիկական կերպավորման մեջ այդպիսի մի տեղ է գրավումը<<Անակնկալ հանդիպում Պետրոպավլովյան ամրոցում>> չափածո նովել – տեսիլը, որը անցյալի ու ներկայի պատմական և հոգեբանական մերձեցման մի ազդեցիկ նմուշ է:                                                       Պետրոպավլովյան ամրոց…Ազատության ասպետների մռայլ <<կամերաներ>>, անուններ հերոսական, տառապած մարդիկ… Իմ ուղեղի միջով հիմա նրանք                    Ահա անցնում են լուռ, խստաբարո,                  Խարազանի հետքեր մարմինների վրա,         Բայց աչքերում վճիռ մի չմարող:                      Մտաբերում եմ ես նրանց մեկ-մեկ,            Ռիլեևից մինչև պայծառատես                   Այն մտածողը վեհ ու հանճարեղ,                Որին Մա՛րքսն է մի օր անվանել մեծ: Ջերմաշունչ քաղաքական ներբողը հանկարծ ստանում է շատ մտերիմ երանգ չափածո նովելին հաղորդվում է յուրահատուկ ջերմություն, տեսիլի մեջ ուրվագծվում է հայ ժողովրդի զավակը, մեկը մարդկության քաջարի և իմաստուն նահատակներից: Հրաժեշտ եմ տալիս արդեն նրանց,                           Շուռ եմ գալիս արդեն որ գնամ ետ                         Երբ իջնում է հանկարծ ուսիս վրա,                       Անակնկալ՝ իջնում է մի ծանր ձեռք:                 Ետ եմ նայում, վերև… թեքված ուսիս՝                    Մի մարդ՝ դեմքով հեռու, անիրական,                       Մտերմական ձայնով ասում է ինձ                    - Դուք ինձմոռացե՜լ եք, բարեկամ …                       Ընդհանուր խոսքի փոխարեն կենդանի կերպարը՝ բնորոշ մանրամասներով, բանաստեղծության մեջ ալիք է տալիս ազգային հպարտության զգացումը: Բարձրահասակ է, ջղուտ, աչքերը սև,                       Բկենբարդներ ունի, փոքրիկ մորուս:                  Ես որտե՞ղ եմ նրան արդյոք տեսել.                Կյանքու՞մ արդյոք, տենդու՞մ, թե գրքերու՞մ: - Ի՞նչ է, - ասում է, - չեք մտաբերում                   Տարիներում այն մութ բարբառած                        Շռնդալից  երգերն ըմբոստության մասին:           Մաքառելո՛վ անցա ուղին ես իմ ,              Պայքարելով այն, սև բռնության դե՛մ,          Եվ պարծանքո՛վ կասեմ, որ բարեկամ էի        Ես Հերցենի, պոետ Օգարևի հե՛տ… Էպիկական մտահղացման և հյուսվածքի մեջ, բնականաբար, կենտրոնական տեղ են գրավում մեծ առօրյան, հոգսը, մաքառումը, մարդկանց հուզական-հոգևոր շարժումը, որը հետզհետե զորանում է կյանքի բովում: Չարենցը ստեղծում է նոր կյանքի պատմությունը, երկրի տնտեսության վերելքի և պեյզաժի փոփոխության (<<Չուգունե մարդը>>), քաղքենու և բարձրացող դասակարգի մաքառումների ու երազների պատկերները (<<Մեծ առօրյան>>):                                                                             <<Մեծ առօրյան>> չափածո նովելում բնավորության և քաղքենու հակադրությամբ Չարենցը բացահայտում է առօրյայի բանաստեղծականությունը: Հաշվետարը ապրել է խխունջի պես, փոքրիկ հոգսերի մեջ, ինքն իր համար, ինքն իր մեջ: Այդ մանր մարդու կյանքը եղել է լոկ <<Ռոճիկից ռոճիկ ընթացող մի տաղտկալի երթ>>:Կարգեր են փոխվել, բանակներ են եկել, բանակներ անցել, նա մնացել է անտարբեր, դժգոհ իրենից և բոլորից, սարսափահար նոր կարգերից ու ընկերներից:                           Աշխատավորների պարզ խոսքերի մեջ բացվում է գալիքի պատկերը, դահլիճի խոր լարվածությունը ձուլվելով, փոքրիկ մարդը մարդկայնանում է: Տեսնում էր նա բիլ  մշուշի միջից                      Դաշտեր, հովիտներ, լեռներ ամեհի,                  Քաղաքներ հսկա ու գործարաններ… Առաջին անգամ նա զգում է իր դատապարտվածությունը և կյանքի գորշ ու աննպատակ ընթացքը: Աշխարհը նրա համար մնացել է սոսկ անմատչելի, չգիտակցված հրաշալիքների մի գանձարան: Առաջին անգամ                                                 Այդ հաշվետարը, այդ մարդը փոքրիկ,                Որ ապրել է միշտ իր փոքրիկ, ճղճիմ,        Չնչին հոգսերով, - առաջին անգամ,            Իր անաստղ կյանքում զգաց նա կյանքի       Աճումն, ահռելի ընթացքը, - նրա                   Երկաթ քյլերի դոփյունն անհողդողդ: Փոքրիկ մարդու աչքին արդեն ուրիշ իմաստ են ստանում երեկվա չհասկացված մարդիկ, շենքերը, ծրագրերը, կյանքը, ուրիշ փայլով են երևում անգամ բնությունը, երկինքն ու աստղերը: …Աշխարհը նրա                                                        Աչքերին հանկարծ լայնացա՜վ, ձգվե՜ց,                        Դարձավ անսահմա՜ն, անծի՜ր, անեզե՜րք,                Երկնքի՛, հոգու և տիեզերքի                                    Նման անեզերք… Նմանատիպ մթնոլորտում ծնվում է մի չքնաղ տեսիլ,  Չարենցի ամենապայծառ երազը՝ << Գանգրահեր տղան>>: Այս մշտադալար բանաստեղծությունը անջնջելի հետք է թողել գրական նորագույն մտածողության վրա՝ որպես Հայաստանի գալիք օրերի, տարիների ու դարերի երգ: Տասական թվականներին նա տեսնում էր ուրիշ տեսիլներ, մահվան ու սարսափի պատկերներ, գծում էր հարդագողի ճամփորդների մոլոր ուղիների, <<մութ, անհեթեթ, տարօրինակ>> կյանքի պատկերներ: Թվում է՝ << Գանգրահեր տղայի>> համար ինչ-որ չափով մի նախապատրաստություն է եղել<<Գարուն >> բանաստեղծությունը (1927): Չարենցն ապրում է մի խոր ներշնչանք, հրճվում խաղաղ օրով, ծաղկուն ծառերով, պիոներական շարքերով: Եվ չի մոռանում տխուր անցյալը, տանջահար հին Երևանը, կորուստները, մահվան շունչը: Հիշում ես, սի՛րտ, գարուն մի այլ,                                    Երբ տնկեցին ծառեն այս նոր,                                  Երբ մեր բոբիկ մանկանց նման                           Նրանք դեռ մերկ, նրանք տկլոր,                              Երբ մեր լուսե մանկանց նման                               Այնպես վտիտ, այնպես բարակ -                             Դեռ շուրջը սով, դեռ շուրջը մահ -                              Շարք կանգնեցին այստեղ նրանք.-                   Մեր մանկանց պես, սկլոր, վտիտ                           Ծառերն այս երբ կեցան հերթի՝                              Շատե՞րն արդյոք հավատացին                                 Նրանց պայծառ առավոտին,-                             Տե՛ս, ինչպե՜ս են փթթել հիմա                                      Հասակ առել ու կանաչել                                   Տե՛ս, ինչպե՜ս են նրանք աճել                            Մեր լուսեղեն մանկանց նման… Քայլում է վաշտը, հնչում են պիոներների վստահ ոտնաձայնները: Առույգ, ուժեղ, հստակ ու թովիչ դեմքերով մանուկները: Հարազատ Զանգվի եզերքով քայլում են գալիքի տղաները: Հենց միայն այս նկարագրությունը ունի գեղարվեստական փայլ ու գրավչություն: Բայց Չարենցը սիրում է գնալ խորքը, իր նվիրական երազներին տալ դրամատիկ լարում, դեպքերին՝ հոգեբանական հարստություն: Երազանքն ստանում է խորհրդավոր մարմնավորում: Տեղի է ունենում մի սրտառուչ մերձեցում: Զանգվի ափին ձգվում է մի հին ցանկապատ, կանաչի մեջ երևում են վաղուց մոռացված հին քարերը: Գերեզմանատունն է, հեռավոր մարդկանց հուշն ու հիշատակը, որ բերում է ազդեցիկ շունչ: Անանուն, անգիր, ննջում են այնտեղ,     ՈՒր լռությունն է իշխում ահասասատ        ՈՒ հուշն է թռչում՝ հավիտյան անթև:           Նուրբ հոգեբանական պահ է, որ ծնվում է գերեզմանատանը: Պատկերից ծնվում է մի հասկանալի թախիծ, որը խառնվում էր երջանիկ օրերի երազանքին:                                                                                                        Որքա՜ն հեռավորություն կա հարդագողի ճամփորդների վտիտ, բարակ մերկ ու տկլոր մանուկների և գալիքի գանգրահեր տղաների միջև. Հարդագողի ճամփորդներ ենք մենք երկու. Երկու ճամփորդ պատառոտված շորերով… Գանգրահեր տղան բաժանվում ու մոտ է գալիս մոռացված շիրիմներին, փոշոտ քարերին, քերում է հին գրերը: Ահա և մեծ երազողի շիրիմը <<Եղիշե Չարենց – բանաստեղծ Մակու քաղաքում >> : Կարդում է նա իր աչքերով ծավի,          Ժպտում է, հիշում կրծես ինչ-որ բան,               Քաղում է ապա մի կանաչ բաղեղ-                        ՈՒ շարունակում իմ թողած ճամփան: Այս բյուրեղյա կերտվածքով, իմաստուն ու պայծառ խոհերով, ռոմանտիկ պատկերով ամփոփվում են բարձրացող հայ կյանքի էպիկական հյուսվածքը և ժողովրդական բախտի փիլիսոփայությունը:                                                                ԳԼՈՒԽ    ԵՐՐՈՐԴ             ԷՊԻԿԱԿԱՆ  ՈՃԻ  ԳԵՂԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ Մարդիկ կան, որ կարծում են, թե                             Ով ավելի բարձր է գոռում՝                                       Նա՛ է միայն դարի տենդով,                                      Դասակարգի խանդով եռում. Չարենցը խոստովանում է .<<Մի ժամանակ, դժբախտաբար, ես էլ էի այդպես կարծում >>: Նա ավելացնում է, որ այդ ուղին հեշտ է ու պարզ, անվնաս ու շահավետ, և ինքը թերևս ապագայում ցավի, որ բաժանվել է այդ մարմաջից, այդ սուր ու խաբուսիկ ճանապարհից բանաստեղծը բացում է գրականության և արդիականության կապերի բարդությունը: Չարենցն առաջ է գնում: Պետք է կասեցնել կենդանի մարդու դեմ սկսված ձախ հարձակումը, մերժել միաչքանի, միոտանի հերոսին, այն ձայնափոշին , որը չունի բնական զգացումների ամբողջություն, պետք է մշտապես մեծացնել մարդու հոգեկան աշխարհի և ապրումների տեսակարար կշիռը. Սակայն դու չե՞ս գտնում արդյոք,       Որ վիթխարի այս մեր դարում         Իր հույզերով ու կրքերով                            Ավելի՛ է, մարդը հարուստ:                   Ինչե՜ր է նա այսօր տեսել,          Ինչե՜ր ապրել ու զգացել,                                 Եվ ի՞նչն է նա համարել սեր,            Եվ ինչո՞վ է ուրախացել… <<Քո <<Էպիքական լուսաբացով>> դու նահանջի մի ուժգին ժեստ կատարեցիր... Քո նահանջի ու լռության հիմնական պատճառն այն է, սիրելի Եղիշե, որ դու նույնպես, մի շարք ուրիշ գրողների հետ միասին, մասսաների հետ թույլ ես կապված>>: Իր բաց նամակում (1932թ.<<Գրական թերթ>>N2) այսպես էր գնահատում Չարենցի նոր գիրքը Ն. Զարյանը:                                                                          Գրում էին այսպես, իսկ գիշերները խնամքով սեփականացնում նրա խոհերը, սկզբունքները: Սակայն մեծ բանաստեղծը պատկերի լեզվով, հուզումներով, ապրումներով, երբեմն ինքնամերժումով, անողոք դատաստանով ճանապարհ էր հարթում կյանքի երգի, առօրյայի, աշխատանքի ստեղծման համար: Երգը հնչում է որպես մեծ ճանապարհի հավերժական խորհուրդ: ՈՒշադրություն է գրավում Չարենցի <<Թուղթը>> Ակսել Բակունցին: Նա Ակսել Բակունցի հետ կիսում է իր բազում տպավորությունները՝ եռացող կյանքի ու հասարակ մարդկանց աշխատանքի մասին, իր մտորումների էպիկական մաքառման, բաժանված պարզ, հասարակ, խստադեմ և լուրջ դեմքերի, աշխատանքի մասին:Չարենցը պահանջում էր բարձրացնել  խոսքի կշիռը, իմաստավորել ամեն բառ, տող, հարստացնել մարդուն և աշխատանքին վայել խոհական տարերքը, պահանջում էր <<սեր, տքնություն, ջանք ու գերագույն լարում>>, բառի նկատմամբ՝ ազնիվ խստություն: Հասել ենք մենք այն սահմանին, որից                        Սկսվում է մի նոր ու դժվարին վերելք,              Սին տենչերի փոշին մեր խոհերից քերենք          ՈՒ ճանապարհ ընկնենք, մե՜ծ ճանապարհ,նորից: Նորից ճանապարհ, նորից դժվարին վերելք: Բանաստեղծական ամեն գիրք և՛ ամփոփում պետք է լինի, և՛ սկիզբ, կյանքի հարաճուն ընթացքը պահանջում է ժամանակի ընկալում և հայտնագործությունների մշտական ուղի:                       <<Էպիքական լուսաբաց>>-ի մեջ զգացվում են պուշկինյան շեշտերը և ոճական ընկալումները, այստեղ նա մորմոքով վերադարձի ջերմագին, սրտամոտ հրավեր է կարդում մեռած պոետին՝ Վահան Տերյանին, մի փոքր հետո տարված Թումանյանական կախարդանքով, մտորում է նրա անհասանելի իմաստության, հոգու խաղաղության և խոր արմատների մասին, զրույց է բացում Հայնեի և Գյոթեի հետ, մտնում նրան խոսքի տարերքը:                                    ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ   Եղիշե Չարենցի <<Էպիքական լուսաբաց>> շարքի ուսուցումը կազմակերպել հատվածաբար, <<անշտապ>> և խմբային եղանակով՝ հնարավորություն տրալ  աշակերտին ամբողջ խորությամբ ընկալելու, դասակարգելու, գնահատելու, արժևորելու շարքի բովանդակությունը:                                                 ՈՒսուցչի գերխնդիրը պետք է լինի այն, որ աշակերտը զգա, ըմբռնի և ճանաչի Եղիշե Չարենցի ստեղծագործությունների յուրահատկությունն ու գեղարվեստական արժեքը:                                                                                                                                                                                                                                                                          ՕԳՏԱԳՈՐԾՎԱԾ    ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ   1.    Եղիշե Չարենց, Երկերի ժողովածու, Երևան-1986 2.    Հր. Թամրազյան, Սովետահայ գրականության պատմություն,Երևան-1980 3.    Էդ. Ջրբաշյան, Հոդվածներ, Բանաստեղծական եռագրություն 4.    Արփենիկ Չարենց, <<Անհայտը հայտնիի մեջ>>, Երևան-2006 5.    Ա. Զաքարյան, <<Եղիշե Չարենց>>, Երևան-1983 6.    Ս. Աղաբաբյան, <<Հայ Սովետական գրականության պատմություն>>, Հայկական ԳԱ հրատարակչություն, Երևան-1986 7.    Հր. Թամրազյան, <<Եղիշե Չարենց>>, Երևան-1987      

Հովհաննես Թումանյանի կյանքը ,ստեղծագործությունը։

Դասի թեման  Հովհաննես Թումանյանի կյանքը,ստեղծագործությունը և հասարակական գործունեությունը:     Դասի նպատակները  ․       Թումանյանի որպես ազգի կենսագրի նկատմամբ վերաբերմունքի ձևավորում ·        Բանաստեղծը որպես հայրենիքի և՛ հայր,և՛ զավակ ·        Արժևորել Թումանյանի ստեղծագործությունը որպես ազգային արժեք  Անհրաժեշտ պարագաներ՝ դասագրքեր,տետրեր,պաստառներ,համակարգիչ,բնագրեր: Կիրառվող մեթոդներ՝ Համագործակցային,խառը,մտագրոհ,վենի դիագրամ/պոեմ,բալլադ/,խաչբառ Միջառարկայական կապ՝ երաժշտություն,աշխարհագրություն,ՏՀՏ Դասի ընթացքը՝ Հիմնական հասկացություններ՝ Ամենայն հայոց բանաստեղծ,Հանճարեղ լոռեցի,Ամենայն հայոց թամադաԹԵՄԱ 1Թումանյանի կյանքը և հանրային գործունեությունը: .Ասույթներ Թումանյանի մասին՝ Եղ.Չարենց, Ավ.Իսահակյան, Վ.Տերյան .Երբ և որտեղ է ծնվել Հովհ.Թումանյանը, ովքեր են եղել նրա ծնողները,ինչ կրթություն է ստացել: .Թումանյանը՝ իբրև հայ գրողների  ընկերության նախագահ .Թումանյանի գործունեությունը հայ ժողովրդի քաղաքական, հասարակական և մշակութային  կյանքի ասպարեզներում /պետական գործիչ՝ պետություն չունեցող ժողովրդի/ .Թումանյանի դերը անդրկովկասյան ժողովուրդների  միջև բարեկամություն ու փոխըմբռնում հաստատելու ասպարեզում .Թումանյանը՝ իբրև Հայաստանի օգնության կոմիտեի /ՀՕԿ/ նախագահԹԵՄԱ2 Թումանյանի ստեղծագործության ընդհանուր բնութագիրը: .Թումանյանի ստեղծագործության ժանրային առանձնահատկությունները .Ինչ ժանրերով է ստեղծագործել Թումանյանը Չափածո՝ պոեմ, բանաստեղծություն, քառյակ, բալլադ, լեգենդ Արձակ՝ պատմվածք, հեքիաթ, հրապարակախոսական հոդվածներ, նամակներ @@PLUGINFILE@@/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD%20%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%C2%AB%D4%B1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B7%C2%BB.mp4   ԹԵՄԱ 3 Թումանյանի քառյակները:https://hy.wikisource.org/wiki. ,,Քառյակները իմ կյանքի կարևոր ,,շտրիխներն,, են: ,,Քառյակը գոհար է,, : Հովհ.Թումանյան .Ինչ  է քառյակը.գաղափար քառյակի՝ որպես գրական ժանրի մասին .Մինչև Թումանյանը և նրանից հետո ովքեր են անդրադարձել քառյակի ժանրին .Քառյակների մոտիվները և թեմատիկան՝ բնության, խոհախրատական, փիլիսոփայական, անձնական վիճակի ու ապրումների, կորուստների, վերելքների և վայրէջքների, մարդու ագահության և անկշտության, աշխարհավեր պատերազմների մասին:

Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգը: Ատոմի կառուցվածքը

 <<Ատումի կառուցվածքը>>Քիմ. տարրերի պարբերական օրենքը (Քիմիա 7, էջ 84, դաս 3.1)Քիմ. տարրերի պարբերական համակարգըԱտոմի կառուցվածքը: Էլեկտրոն և միջուկԱտոմի միջուկի կառուցվածքը: ԻզոտոպներԱտոմի էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը 

ՄԱՅՐԵՆԻ 4_ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆ

Focus 4 B2

Course book- Focus 4Course designer - Ruzanna AsatryanWho is the course designed for? - This course is meant for 9th grade students of "Vardanank" private school. Course description- Focus 4 is a rich, varied, carefully levelled course for upper secondary students. Specially designed to motivate older teens, it helps them to track their level and achieve the needed results.   @@PLUGINFILE@@/Voice%20005%20%282%29.m4a 

Տատանումնե և ալիքներ

Նյութը  յուրացնելով դուք պետք  է պատասխանեք այս հարցերին:Ինչ է ալնիքըԻնչու ծովը և օվկիանոսները չեն տեղափոխվումՈրոնք են լայնական և երկայնական ալիքներըԱլիքի ֆիզիկական բնութագիր` ալիքի արագություն,երկարությունՍեյսմական ալիքներ`երկրաշարժեր,ցնցումներ:

Ուղղագրություն 2-րդ դասարան

Ուղղագրությունը,որևէ լեզվի համար հանրության կողմից ընդունված գրելու կանոնների համակարգ է:Ամեն մի լեզու հետևում է որոշակի ուղղագրության սկզնունքի:Դասընթացի նպատակն է աշակերտների մոտ զարգացնել,ամրապնդել Օ-Ո-ի,Է-Ե-ի ուղղագրության կանոնները:

Ձեռնարկատիրական կրթություն

«Ձեռնարկատիրական կրթություն» թեմայով դասընթացում կարող եք ծանոթանալ «Մրցակցությունը և շուկայի կառուցվածքը»  թեմային, մասնավորապես թե ինչ է մրցակցությունը, զուտ մրցակցությունը, մոնոպոլիստական մրցակցությունը, օլիգոպոլիան, ձեռնարկությունների միաձուլումը, մարքեթինգը (շուկայավարությունը):  Դասընթացը նախատեսված է ավագ դասարանի աշակերտների, ուսանողների, բոլոր նրանց համար. ովքեր հետաքրքրված են ձեռնարկատիրական հմտություններ և կարողություններ ձեռք բերելուն: